Lot en noodlot – toeval en zin

Auteur•Hans Korteweg

Ik wil graag beginnen met “leuk lot”en “heilig lot”.

Wat is heilig lot? De geboorte van een kind. De geboorte is een heilige en niet te voorziene gebeurtenis, zelfs niet als je het precies op een bepaald moment geboren wilt laten worden. Ook dan is het een gebeurtenis die een element van grote onverwachtheid heeft, waarbij ook het kind dat geboren wordt totaal onverwacht is. Ook al weet je van tevoren of het een jongen of een meisje is, en je hebt foto’s, het is een totale onverwachtheid wat naar buiten komt.

Wat naar buiten komt, is iets wat geboren wordt in jouw omgeving en wat jouw omgeving totaal verstoort. Er vindt een totale omwenteling plaats van het hele bestaan door datgene wat geboren wordt. Misschien is het wel een kenmerk van geboorte dat het altijd weer gebeurt, niet alleen geboorte van kinderen. En de blije ontvangst zet zich vaak voort met grote moeilijkheden. Want het nieuwe leven dat het bestaan inkomt, is in bepaalde opzichten anders dan je zou wensen, bijvoorbeeld midden in de nacht. Zo zijn er wel meer momenten dat het nieuwe wezen dat binnenkomt volkomen anders is. Het nieuwe wezen groeit op, wordt groter en groter, het wordt veertien en het is nog steeds maximaal anders dan je had gedacht en mogelijkerwijs ook had gewild. En dat is allemaal het gevolg van het heilige moment, het heilige kruispunt waarop iets is gebeurd waar je mogelijk naar verlangd hebt, maar dat je niet kunt beheersen en wat toch plaatsvindt.

En aan de andere kant van die lijn, van die geboorte staat, zoals we allemaal weten, de dood. Dat is wat mij betreft net zo’n heilig moment, evenzo een niet te hanteren moment. Ja, ik weet dat je een einde aan je leven kunt maken, dat je dat op vele verschillende manieren kunt doen en op een tijdstip waarop je dat wenst maar ook dan nog blijft het voor mij een heilig moment. Een moment waarop iets gebeurt wat niet te hanteren is. Als iemand dood is, bijvoorbeeld een schrijver, kan ik opeens het complete werk lezen, kan ik opeens zeggen: dit is het oeuvre. Maar dat heb ik niet alleen van schrijvers, ook met andere mensen. Op het moment dat iemand is overleden, komt er een heilig besef van ‘het is volbracht’. Hoe het ook volbracht is, het is volbracht, nu kan ik het oeuvre van die persoon overzien. Voordien kon ik nog denken: er gaat dit of dat gebeuren, maar dat gaat niet meer gebeuren, dat alles is klaar. En daarin staat iets onwrikbaars. Net zoals er bij de geboorte van een kind iets onwrikbaars is. En het is dat onwrikbare wat steeds weer mijn, en ons, besef van continuïteit doorbreekt. Dat noem ik het lot.