Met vrees en hoop

Auteur•Hans Korteweg

Goedenavond allemaal, stuk voor stuk van harte welkom.

Je weet dat Hanneke, Jaap en ik over een aantal weken met retraite gaan, dat we zeven maanden uit onze voorgaande activiteiten stappen. Dat is voor ons buitengewoon verheugend. We weten nog niet wat er gaat gebeuren. We weten zelfs nog niet wat we met elkaar gaan doen. Een paar dingetjes weten we, maar het fijne weten we niet.

Ik voelde voor de vakantie heel sterk de behoefte om een afscheidstoespraak te houden. Afscheid, voordat we dat onbekende ingaan. En dit is die afscheidstoespraak.

Ik wil hier dus afscheid nemen van jullie, mensen van het ITIP, van een verhouding die ik met jullie ben aangegaan. Een bepaalde vorm van verhouding, waarbij ik meen te weten wie jij bent en waarbij jij meent te weten wie ik ben. Waarbij we een bepaalde ruil kunnen aangaan om iets van elkaar te krijgen. Van die verhouding wil ik afscheid nemen, om dat wat ik niet weet in te kunnen gaan, en om me volledig vrij te kunnen voelen een verhouding aan te gaan met die mensen met wie ik een verhouding wil aangaan. Voor mij is deze tijd dus een niemandsland. De periode tussen oktober en mei is werkelijk afscheid nemen.

Tegelijkertijd weet ik dat ik een toonzetter ben, de belangrijkste functie die ik heb is waarschijnlijk het toonzetten. Ik wil je in deze toonzetting dan ook oproepen, dat je beseft dat jij afscheid neemt. Wanneer ik afscheid neem, neem jij afscheid. En ik hoop dat jij jouw weg, jouw punt in wat ik te zeggen heb kunt bevestigen.

Tien dagen geleden zei ik: leven is eeuwig leven. De dood vindt plaats in het leven. En dat is het uitgangspunt. Ons leven wordt gemarkeerd door geboorte en dood. Geboorte is meestal iets waarvan je hebt gehoord dat het plaatsvond. Mogelijk heb je er ook een ervaring van, maar eigenlijk weet je niet of die ervaring nu een ervaring is, of dat het een geprojecteerde belevenis is. Evenzo weet je dat je dood gaat, maar dat besef is niet een besef. Dat besef is een projectie, is toekomst, is jouw toekomst. Tussen die geboorte, die eigenlijk niet jouw geboorte is maar jouw projectie, en de dood die een projectie is, staat het “ik”. Het “ik” wat zichzelf voortdurend weer herkend in geboorte en in dood. Die steeds weer daaraan een identiteit ontleent. Het ene “ik” hoopt en is ervan overtuigd dat het een zachte dood zal sterven, omringt door vrienden en geliefden, zingende mensen om hem heen, en zo langzaam uittreden uit dit bestaan en overgaan in iets wat nog mooier is. Dat is een voorstelling die sommige mensen hebben. En andere mensen weten diep van binnen dat ze aan slangen en buizen zullen eindigen, in een separatiekamertje in het ziekenhuis, verlaten door iedereen, reutelend en rochelend en dat ze zo (stikkend) hun bestaan zullen verlaten. Ieder mens heeft een geheime voorstelling van dit laatste moment. Het is deze geheime voorstelling waarmee het ik zichzelf begrenst en richt in dit moment. Of het nu hoop of vrees is, het is deze geheime voorstelling die het ik op een bepaalde manier iets laat doen en bepaalde dingen niet laat doen. De omgeving, de kring om ons heen, spelen op allerlei mogelijke manieren in op deze geheime voorstelling.