Dogen Zenji’s Uji, of ‘tijdelijkheid zijn’: een introductie

Zen Meester Dogens onbetwiste meesterwerk uit 1240 over zijn (Jap. u) en tijd (Jap. ji) reflecteert onophoudelijk op de vraag: als je gewoonweg kijkt, wat zie je dan en als je gewoonweg luistert, wat hoor je dan? De reflectie op deze vraag schrijft Dogen Zenji uit in Uji, in een soort van ecriture automatique, een onmiddellijke expressie buiten alle redelijke en logische kaders om. Wat je dan krijgt, is een oogverblindende parel van verwondering, met vele en totaal van elkaar verschillende aspecten van diens gratie. Deze aspecten, deze schitteringen van het onmiddellijke, zintuiglijke ervaren, vormen de paragrafen van de tekst.

In Dogens tekst staat niet tijd centraal, maar tijdelijkheid. De tekst grijpt direct terug op het ontwaken van de historische Boeddha Shakyamuni. Volgens het gezaghebbende Mahasacakkasutra, realiseerde Siddhartha zich tijdens de eerste wake van de nacht, tussen negen en twaalf uur ‘s nachts, diepgaand: ‘Dit, mijn concrete leven, is niets anders dan tijdelijkheid’. Feitelijk was dit de Boeddha’s bevrijdende realisatie dat het doodloze zich uitdrukt in tijdelijkheid. Voor een tijd dit concrete, voor een tijd dat concrete. Vandaar dat ik de samenstelling Uji niet letterlijk vertaal als ‘Zijn Tijd’, maar als ‘tijdelijkheid zijn’. Uji staat voor alles wat zich hier en nu concreet aandient, precies zoals het is en precies zolang het duurt.

Als Dogens tekst meer wilt laten landen in je systeem, dan zou de beoefening in de tien weken waarin mijn artikelen over ‘tijdelijkheid zijn’ verschijnen, het onmiddellijk en precies uitdrukken van een antwoord op de vraag: wat zie je als je kijkt en wat hoor je als je luistert, kunnen zijn. Dit betekent dat we in ons dagelijkse leven met regelmaat dienen terug te keren van alle brijige beslommeringen die ons onledig houden, naar de stille, open ruimte van ons zintuiglijk ervaren. We vragen onszelf af: wat hoor ik nu eigenlijk, en luisteren. We vragen onszelf af: wat zie ik nu echt, en kijken. Op welke wijze zich deze fysieke, zintuiglijke ervaring ook uitdrukt, het is een volstrekt authentieke expressie van grenzeloze verwondering!

Dit, mijn concrete leven, is niets anders dan tijdelijkheid