Advent & vergeving

Auteur•Hans Korteweg

Advent & vergeving is een lezing die Hans Korteweg hield in centrum Lazuli te Utrecht op 14 december 2017.

Hier volgt een fragment:

(…)

Hoe doe je dat, vergeven? Om te beginnen lijkt het dat je alleen kan vergeven wanneer je weet waarom iemand iets heeft gedaan. Ja toch? Als je een conflict met iemand hebt, waarbij je vindt dat die ander je echt wat geflikt heeft. Een goede vriend, een geliefde, een collega. Vaak speelt het daarbij, dat je vindt ‘dit is een ontzettende rotstreek!’ Als je dat ziet dan denk je: ‘als hij mij nou zou uitleggen waarom hij het heeft gedaan en hij legt het me helemaal precies uit, dan kan ik hem vergeven.’ Soms werkt het inderdaad zo. Soms werkt het als je met elkaar gaat zitten en je gaat met elkaar praten, hoe noemen ze dat. Ik heb een boek van Hanna Arend, een joodse filosofe, gekregen. Fantastisch goed! Ze noemt het een terugblikkende, erkennende herinnering. Een hele goeie term. Dus wat doe je? Wij hebben een conflict, we gaan zitten en we kijken terug naar wat er gebeurd is. En we leggen onze herinneringen tegen elkaar aan, niet om te beschuldigen, niet om de schuld op me te nemen, maar om te erkennen. En dat wil zeggen dat we samen, als het ware door een camera, naar de situatie gaan kijken. En we laten ons niet meeslepen door de emoties. Die noemen we wel, want we erkennen ze.

Vraag:   Ik moet denken aan de waarheidscommissies in Zuid-Afrika.

Ja, dat was hun doel ook hè. Doordat ik hiermee bezig was ben ik ook weer gaan kijken naar hoe dat ging. En wat de uitgangspunten waren van Mandela. Om te beginnen gaat het over het erkennen. Dus de emoties zijn er wel, maar ze zijn niet in het middelpunt.

Vraag:   Je kunt argumenten vinden om te vergeven.

En dan zegt Hanna Arend:

Een dergelijke herinnering is slechts te verwoorden wanneer de verontwaardiging en de terechte toorn die ons in het handelen voortdrijven, tot zwijgen zijn gebracht en daarvoor is tijd nodig. Het verleden laat zich net zo min overmeesteren als ongedaan maken. We kunnen ons er wel mee verzoenen.

Dat vind ik edel, wat ze zegt. Maar ze gaat volgens mij voorbij aan wat vergeven is. Vergeven heeft namelijk in essentie, en zij zegt dat elders ook hoor, heeft in essentie helemaal niets met oorzaak te maken, niets met causaliteit te maken. Het heeft misschien zelfs niks met de ander te maken. Vergeven is om te beginnen, zoals ik het ken, dat ik verlang naar vrijheid. Dat ik ernaar verlang om zo volledig mogelijk aanwezig te zijn. En in wrok ben ik niet volledig aanwezig. In wrok is er altijd een gedeelte dat erachter staat en dat zich samenknijpt. En ik eigen me, daar waar ik niet vergeef, de ander toe. Wat mij betreft is vergeven ook dat ik de ander terug geef aan zijn of haar bestaan en of aan zijn of haar god. En daarmee dient de ander in het reine te komen. En ik ben ontzettend stom om maar door te gaan met te mieren en mezelf daarmee te verkleinen en te verduisteren.

Waarom zeg ik dit nu?

(…)