De weg van herstel

Auteur•Hans Korteweg

Het thema waar ik vanavond over wil spreken is niet onder één noemer te vangen. Er zijn twee sleutelwoorden waar ik steeds bij zal uitkomen. Dat zijn de sleutelwoorden schaamte en schuld.

Bij die begrippen wil ik uitkomen. Ik wil om te beginnen een tekst uit de Thora, uit het boek Genesis, aanhalen. Dat verduidelijkt goed waar ik het over wil hebben. Misschien ken je het. Het is het beroemde verhaal van Abrahams offer, waarin de Eeuwige Abraham roept en waar Abraham dan een gesprek aangaat met de Eeuwige, waarin hij de opdracht krijgt om zijn zoon te offeren. Het begin daarvan heb ik altijd heel mooi gevonden. Ik zal het voorlezen in de vertaling van Dasberg.

“Na deze gebeurtenis stelde God Abraham op de proef. Hij zei tegen hem: ‘Abraham’ en deze zei: ‘Hier ben ik.’ Het begin van een van de meest dramatische verhalen uit de Bijbel. Meestal wordt het vertaald dat Abraham daarmee wordt geroepen. Iedereen wordt geroepen zoals Abraham geroepen werd, bij zijn eigen naam. Steeds weer door de Eeuwige. Daar ben ik van overtuigd, dat die roep er steeds weer is. En het antwoord van Abraham, die de grondlegger is van het volk en de grondlegger is van de religie, is in het Hebreeuws: ‘ hineni ’ (הנני ). Dat wordt bijna standaard vertaald met: ‘hier ben ik’. Maar létterlijk betekent het: ‘zie mij’. Dat vind ik zo´n fantastisch antwoord! Je wordt geroepen en je zegt niet: ‘hier ben ik’, waarmee je je positie in de ruimte aangeeft. Maar het is heel anders als je zegt: ‘zie mij’.

Zeker wanneer je je voorstelt dat het de stem is van het diepste besef, het geweten zoals dat spreekt. En die stem spreekt je aan bij je naam, bij de persoonlijkheid die je bent. En die persoonlijkheid heeft de mogelijkheid om dan te zeggen ‘zie mij’. ‘Hier sta ik en zie mij van top tot teen’. Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat het niet alleen fysiek zien is, maar dat het een psychisch fysiek zien is: je hele gesteldheid, alles bied je aan aan God, aan het leven, aan het diepste besef. Maar dat is hetzelfde als je dat doet naar een ander mens. Als je iemand ontmoet met wie je een relatie krijgt, ik bedoel een èchte relatie, een vriendschap of liefde is, dan komt er ook dat moment dat de ander je naam roept en zeg je dan ‘zie mij’. Dat wil zeggen: ‘zie mij met rijp en groen’. Dus niet: ‘zie hoe goed ik ben en hoe goed ik de dingen kan verwoorden’ en ‘hoe aardig ik ben en sociaal en intelligent’. Neen, ‘zie mij in mijn weerloosheid’.

Dat ´zie mij in mijn weerloosheid´ met al mijn onopgelostheid en mijn duistere aspecten, is tegelijkertijd het einde van de schaamte en het einde van de schuld. Het is het beginpunt van een weg. En tegelijk wanneer je dat zegt kan de schaamte, als een in zichzelf bestaand iets, niet meer stand houden. En schuld ook niet meer.