Het handelen in de wereld: lichtspoor in ruimte en tijd

Auteur•Hans Korteweg

Ik sluit aan op de voorgaande lezingen van Hanneke en Jaap. In de eerste lezing begon Jaap over de wereld en wist hij mij er van te overtuigen dat de wereld niet deugt. Halverwege de lezing van Hanneke – terwijl ik het briljant vond zoals ze het vertelde – had ik een beklemd gevoel op de borst, want het was mij overduidelijk uit wat zij zei, dat er niets klopt van deze wereld. Dat bedoel ik niet badinerend; op alle mogelijke manieren maakte zij mij dat duidelijk, vanaf de film over Auschwitz tot het gruwelijke beeld van de kippen – de kippen die in te kleine hokken worden gehouden en die daardoor agressief worden, waardoor men nu door genetische modificatie kippen aan het ontwikkelen is die positief reageren op die te kleine hokken. Dat is een gruwelijk beeld, omdat je het natuurlijk meteen doortrekt naar het menselijk bestaan. Je vindt het niet alleen zielig voor die kip, maar je ziet dat jij je ook in zo’n wereld bevindt, waar datgene wat eigenlijk fris is en tegen de waanzin in gaat, op een subtiele wijze wordt behandeld alsof die frisheid de symptomen van een kwaal zouden zijn.

En zo ging dat door, lawine na lawine, de slechtheid van de wereld. Daarna gaf Hanneke – en Jaap deed dat daarvoor – gelukkig ook enig zicht. Maar het bleef toch bij me spoken, dat de wereld waarin we leven geen gemakkelijke wereld is, laat ik het maar met een eufemisme zeggen. Dus: een nogal moeilijke plek om te vertoeven.

Ik vroeg mij af en deze week is dat doorgegaan: de wereld, het handelen in de wereld… maar wat is die wereld eigenlijk? Is het in goed oudchristelijk taalgebruik een tranendal? Is het een plek waar je doorheen kunt gaan en waardoor je gelouterd kunt worden? Dat zijn van die grote oerbeelden; hele culturen hebben eeuwenlang de wereld zo gezien. Is het een schouwtoneel waarop iedereen zijn deel krijgt, waarin iedereen zijn rol speelt? Is het een leerschool?

Wat is die wereld eigenlijk? Want ik was het tegelijkertijd – versta me wel – met hun beider kijk op de wereld eens. Er gaat bijna geen dag voorbij dat ik niet denk: wat leven we in een gruwelijk bestel! En dan leven we ook nog in één van de meest sympathieke bestellen van de gehele wereld …, schijnbaar. Maar in wat voor een gruwelijk bestel leven we? Hoe vaak ik niet als ik in de auto zit en de reclame hoor: “Dit is dus het taalsysteem waarin je leeft”. Daar wordt zo gesproken, daar wordt zo gebrald. Daar wordt gedaan alsof dit de belangrijke dingen zijn. En het wordt allerwegen gedaan, want anders zou de reclame zich er toch niet op richten? De reclame is ook niet gek, die richt zich op iets wat veel mensen vinden. Dus veel mensen kijken zo en denken dat.

Nu en dan hoor ik politici spreken en ik hoef niet te herhalen wat Jaap en Hanneke zeiden, maar ik krijg datzelfde gevoel van een vreemdeling in een vreemd land. En dan ben ik die vreemdeling en dat vreemde land dat zijn jullie. Het vreemde land is de wereld. Maar, en dat vraag ik mij eigenlijk af vanaf het moment dat ik bewust leef, wat is die wereld? Want die wereld is een abstractie. Wanneer je over de wereld spreekt, dat is een abstractie.

Ik ben van plan om vanavond, als ik over de wereld spreek het steeds te hebben over mijn wereld. En ik hoop, dat wanneer ik het heb over mijn wereld dat jij daarvan jouw wereld wilt maken. Mijn wereld is iets heel anders dan de wereld. De wereld is een abstractie van bovenaf en mijn wereld is de wereld waar ik in sta en een verhouding mee heb. Daar wil ik het over hebben.