Het gevecht met de engel

Auteur•Hans Korteweg

Bij het voorbereiden van deze lezing had ik gevoelens en gedachten die ik ook de voorgaande keren had toen ik hier lezingen hield over thema’s uit de bijbel. Dan merk ik, zo gauw ik de bijbel pak en er in ga lezen – daar waar ik van het boek houd en ik iemand anders er iets over wil vertellen -, dat me dan een soort schrik overvalt van: “Ik ben niet geschoold om dat te doen.” Alsof de bijbel iets is waarvoor je geschoold moet zijn, je een bepaalde opleiding moet hebben, je bij een bepaalde groe-pering moet horen; en dat moet je dan kunnen uitleggen, goed kunnen toelichten, daarover kun je bevraagd worden. Waardoor er dan gaandeweg iets bijzonder angstigs begint te ontstaan. Terwijl het eigenlijk begint met liefde, liefde voor een bepaald verhaal. Liefde voor iets wat mij toen ik vijf à zes jaar was, voor de eerste keer raakte.

Ik moet het dan weer van me afschudden en tegen mezelf zeggen: “Daar gaat het helemaal niet om. Ik ben geen theoloog. Ik lees de bijbel niet als een theoloog. Ik ben een liefhebber!”

Van sommige stukken in de bijbel houd ik heel veel en sommige ken ik helemaal niet, sommige verbanden ken ik helemaal niet. Eigenlijk is het ook mijn leven, dat ik datgene waar ik van houd tracht over te dragen om daarbij iets te wekken bij andere mensen.

Zo wil ik vanavond iets vertellen over een van de meest onaangename figuren uit de bijbel: Jakob. Ik zeg: een van de meest onaangename figuren. Er zijn natuurlijk hele vreselijke, schandalige figuren, maar een van de meest onaangename figuren die aan de goede kant van de streep staat, vind ik, is Jakob. Dat vond ik als kind ook en ik praat nu als kind èn als man.

Ik wil vanavond iets vertellen over hoe die onaangename figuur – dat slimme breinmensje, zo zie ik hem voor een deel ook – een schokkende ontwikkeling doormaakt, waarvan ik denk dat die overeenkomsten vertoont met de ontwikkeling die heel veel mensen doormaken. Ik praat over die figuur alsof u dat zelf bent; alsof wij die figuur zijn. Zo praat ik feitelijk over een mythe. De gestalten in een mythe zijn figuren die in ons werken, die in ons met elkaar in gevecht zijn, die zich in ons verenigen of spanning blijven geven. Zo zie ik een mythe. Zeker is het dan zo dat, terwijl die figuren voor een belangrijk deel intra-psychisch zijn – archetypische gestalten, zou je kunnen zeggen -, dat daar ook gestalten in voorkomen, wezens, essenties, die je niet helemaal intra-psychisch kunt maken, die je niet in de psyche kunt onderbrengen. Dus ik zeg: “Als er gesproken wordt over God – ja zeker -, bèn je God”, en ik zeg even zeker: “Ben je God niet.” Even zeker zal je in je leven ervaren, dat er een kracht is die groter is dan jij vanuit je persoonlijkheid kunt beheersen en dat het enige wat je kunt doen met die kracht, in verbinding met die kracht, is, dat je je overgeeft, dat je je buigt. Dat buigen is net zo wezenlijk als het erkennen dat jij de schepper bent van je bestaan.