Martin Buber

Auteur•Hans Korteweg

In deze voordracht wil ik iets over Martin Buber vertellen en vervolgens iets over de invloed die hij op mij heeft gehad, hoe ik die invloed heb verwerkt en in welke zin ik dankzij Buber geen Buberiaan ben geworden. Dat is eigenlijk het best om het samen te vatten. Ik geef vanavond een lezing over één van mijn belangrijkste leraren van dit leven, ik heb hem niet persoonlijk gekend. In 1965 is hij overleden en ik leerde zijn werk kennen in 1966, toen was ik 23 jaar. Maar vanaf het allereerste moment dat ik hem las, en dat was dat kleine boekje ‘De weg van de mens’, ervoer ik dat dit een man was die de waarheid sprak. En een man die niet zozeer de waarheid sprak die al klaar was, een waarheid die hij in zijn mars had, maar dat het een man was die steeds weer de waarheid uitvond en steeds weer opnieuw tot de waarheid kwam en steeds weer opnieuw in relatie tot datgene wat zich aan hem voordeed. En het was juist dát, wat mij zo bijzonder trof.

Op het moment dat ik Buber leerde kennen was ik classificeerder in de haven, werkte in de bouw en verkocht wafels aan de deur. Ik maakte een bijzonder onstuimige periode door en was betrokken bij veel politieke actie, bij Provo, Kabouter, bij allerlei verschillende acties was ik betrokken. En tegelijkertijd, terwijl ik daarbij betrokken was en – nogmaals – een nogal woest en onstuimig leven leidde, op de grens van de criminaliteit en soms er ook overheen, bespeurde ik steeds weer in mijzelf een heel diep verlangen naar waarheid, naar licht naar iets wat volledig was, ook al zou ik het toen niet zo hebben uitgedrukt. Maar iets dat volledig was niet op een ouderwetse manier, want ik was ook een heel onstuimig iemand. Maar iets dat volledig was en steeds weer een wisselend gezicht kon hebben. Dus niet iets wat volledig is zoals een partijprogram van een politieke partij volledig kan zijn, afgebakend: zo is het, zo denken wij, zo zijn wij en dit gaan wij uitvoeren in de komende 5 jaar. Ik zocht naar een levende volledigheid, een levende waarheid. En ik was in contact gekomen met een man die ik wel een leraar van mijn leven noem, omdat ik met hem een heel intensief contact heb gehad en ik hem ook bijzonder dankbaar ben voor alles wat hij mij heeft aangereikt. En deze man zei toen op een bepaald moment: ‘je moet eens iets van Buber lezen’. Nou had hij mij al heel vaak boeken gegeven, omdat hij mijn ziel wilde stichten, die aan de zware kant waren. Vooral veel Duitse en Franse boeken, die wel heel doorwrocht waren, maar waar toch weinig dartelheid in zat. En elke keer voelde ik mij toch een onbeholpen schooljongen als ik daar in las en tegelijkertijd ook weerbarstig. En ik las Buber en het was meteen raak. Het was meteen raak. Meteen was er de humor, meteen was er het vuur en meteen was er iemand die met míj sprak. En die mij de mogelijkheid gaf om zelf te denken en die mij uitdaagde ook om te denken. Een man, heel confronterend eigenlijk, maar op een bijzonder zachtmoedige manier. Ik heb veel van hem geleerd. Juist door zijn zachtmoedigheid. Ik schrijf in de inleiding van De weg van de mens: