Sprookjes

Auteur•Hans Korteweg

Een sprookje is, zoals het woord al zegt, iets dat gesproken wordt. Zoals een sage, wat wel lijkt op een sprookje, iets is wat gezegd wordt. Dus sprookjes, en ook sagen, zijn verhalen die vloeibaar zijn zou je kunnen zeggen, die stromend zijn, die bewegend zijn, die in het levende woord, in het doorgaande woord, steeds weer vorm aannemen. Dat is iets heel anders dan iets dat wordt neerge-schreven, wordt vastgelegd, en je kunt zeggen, dat in die zin er ook een directe tegenstelling is tussen aan de ene kant het sprookje en aan de andere kant de Schrift.

De Schrift is eenduidig, ook al kun je er op vele verschillende manieren naar kijken, maar die is toch eenduidig en ligt vast. En ook daar kun je van alles over zeggen, want er zijn verschillende versies, maar toch: het ligt vast. Dat is iets wat als het ware in tijd en ruimte een vastgelegde eeuwig-heidswaarde is. Terwijl een sprookje daarentegen, wat gesproken wordt, iets is wat vloeiend is, doorgaand, speels ook, daarin volgens mij althans een eeuwigheidswaarde heeft. Je zou kunnen zeggen, zo is dat in ieder geval in mijn optiek, dat die twee elkaar aanvullen, zoals bedding en stroom, waarbij het voor mij duidelijk is, dat de Schrift – en ik bedoel met de Schrift niet alleen de bijbel, maar ik bedoel daar de Heilige Geschriften mee -, dat de Schrift zich verhoudt tot sprookjes, sagen, mythen, als bedding tot rivier.

Natuurlijk, als we naar een groot boek als de bijbel kijken, dan zien we ook daarin dat er voortdurend sprookjeselementen in aanwezig zijn, maar die sprookjeselementen dienen toch naar mijn besef een centrale, hele kristalheldere boodschap, een centraal punt. Terwijl het bij sprookjes veel rommeliger is, veel persoonlijker ook vaak. Je kunt het ook nog anders zeggen: de Schrift is het boek van de geest en sprookjes zijn het boek van de persoonlijkheid. De Schrift vertelt hoe je de geest in ruimte en tijd trouw kan blijven, zo zie ik dat, sprookjes vertellen hoe de persoonlijkheid weer in contact kan komen met de geest. Ik geef een bepaalde verhouding weer.

Het wonderlijke is, dat wij in het westen ons heel erg hebben bekend tot de bedding, tot het vastliggende, en dat we in het westen van die andere kant, die je ook de meer vrouwelijke kant van het bestaan zou kunnen noemen, de stromende kant, de sprookjes, lange tijd weinig hebben willen weten. Dat die stroom ook een onderaardse stroom is geworden, die verdwenen is, echt onder de grond, en pas in deze tijd weer boven de grond komt en ook herkend wordt door mensen. Toch is het merkwaardig, dat wij ook in onze cultuur die verbinding kennen tussen het geschreven woord en het gesproken woord.