Help, mijn kind is introvert!

Alle kinderen spelen buiten, rennen en klimmen vrolijk naar hartelust – maar één kind doet niet mee, en is kennelijk tevreden. Moeten de ouders zich zorgen maken? Of is dit gewoon een fase?

Yvonne, zelf een bedrijvige en sociaal ingestelde vrouw, vraagt aan haar dochter “Waarom zit je hier in je eentje binnen. Wil je niet met de andere kinderen spelen?” “Nee mamma, dat hoeft niet, ik vermaak me hier uitstekend”. Geïrriteerd zegt Yvonne tegen de opvoedkundige, waar Mia bij is: “Waarom speelt Mia niet met andere kinderen? Heeft ze ruzie gemaakt? Misschien kunt u bemiddelen in het contact van Mia met de andere kinderen, anders wordt ze nog een buitenstaander”.

Een dergelijke situatie komt regelmatig voor bij extraverte ouders met een introvert kind. Yvonne is ervan overtuigd goed te hebben gehandeld, in het belang van haar kind. Maar in feite is het tegendeel waar: ze heeft Mia onzeker gemaakt. Het meisje zal onbewust het gevoel krijgen dat haar moeder ontevreden over haar is, dat teruggetrokkenheid dus iets negatiefs is.

Liever eerst toekijken
Introverte kinderen geven er de voorkeur aan om eerst toe te kijken, voordat ze zich  tussen spelende kinderen begeven. Vaak hebben ze daarvoor, weliswaar weinig, maar toch goede redenen voor. Niettemin kiezen ze er vaak voor in stilte alleen te zijn. Als er te veel activiteiten om hen heen zijn, worden ze daar soms onrustig van. Ze hebben er vaak een hekel aan als mensen die ze niet kennen hen aanraken of liefkozen.

De meeste mensen zijn zowel extravert als introvert. Er ontstaan heel vaak problemen als het temperament van de ouders en hun kinderen sterk van elkaar verschillen. Ontwikkelingspsychologen noemen dat een slechte “match” tussen ouders en kinderen, wat tot problemen kan leiden als ouders geen begrip hebben voor het teruggetrokken temperament  van hun kinderen, en vaak laten doorschemeren dat ze hun kind een zonderling vinden. Het is heel slecht voor de ontwikkeling van het kind als het zich hierdoor vernederd voelt.

Een gevoelige antenne voor kritiek
Maar ook een ouder als Yvonne, die steeds weer haar onbegrip of haar zorgen tot uitdrukking brengt, beschadigt haar kinderen. Vooral introverte kinderen hebben een zeer gevoelige antenne voor kritiek. Het zelfvertrouwen kan daar in het uiterste geval een leven lang van te lijden hebben als gevolg van de afkeuring van de ouders.

Introvert gedrag is bij mensen in alle historische tijdperken en culturen waargenomen. De aanleg voor introvertheid is aangeboren. De ontwikkeling van een persoonlijkheid is een complex proces, dat ook beïnvloed wordt door omgevingsfactoren. Het temperament is daarbij echter relatief stabiel, en slechts in beperkte mate kneedbaar. Je kunt een introvert kind niet helemaal veranderen, zonder dat je zijn persoonlijkheid beschadigt. Alleen al omdat deze kerneigenschap het gevolg is van bepaalde kenmerken van de hersenen.

Slechter in Multitasking
Een voorbeeld: het beloningssysteem van introverte mensen is minder gevoelig  dan bij extraverte mensen. Dit is het gevolg van lager niveau van de boodschapperstof dopamine in deze hersengebieden. Dat heeft tot gevolg dat introverte kinderen niet zo gemakkelijk kunnen worden gemotiveerd door beloningen, en daar dus weinig belangstelling voor hebben. Veel oorzaken kunnen als belonend worden ervaren: anderen met grapjes aan het lachen maken, of in een groep een spelletje organiseren.

Persoonlijkheidsonderzoekers hebben nog een verschil gevonden tussen introverten en extraverten. Introverten zijn slechter in multitasking. Jan Wacker, professor in de psychologie van de universiteit Hamburg: “De gevoeligheid van extraverten voor een beloningssysteem heeft tot gevolg dat zij sneller heen en weer schakelen tussen verschillende onderwerpen in hun werkgeheugen. Introverten hebben, als ze moeten switchen, iets meer tijd nodig, en zijn daardoor nauwkeuriger als het er op aankomt bepaalde inhouden te analyseren en in hun herinnering op te slaan”.

Ongevoelig voor feedback en applaus van anderen
Deze zwakte is tegelijk een kracht. Introverte kinderen zijn weliswaar langzamer en zijn sneller moe als veel prikkels gelijktijdig binnenkomen. En het kost hen heel veel energie om waar ze mee bezig zijn te onderbreken. Daarentegen zijn ze vaak grondiger, nauwkeuriger en hebben meer doorzettingsvermogen bij het uitvoeren van enkelvoudige opdrachten. Maar dat is lang niet de enige kracht die introverte kinderen hebben. Ze kunnen bijvoorbeeld heel goed luisteren, en het kost hen weinig moeite om tijd in hun eentje door te brengen. Het vermogen om langdurig, individueel en geconcentreerd ergens mee bezig te zijn leidt er vaak toe dat introverte kinderen intensieve vaardigheden of interesses opbouwen. Ze zijn daarbij ongevoeliger voor feedback en applaus dan extraverten.

Als een introvert kind druk bezig is met bezigheden die hem interesseren zouden ouders hem uitsluitend  in noodgevallen moeten onderbreken. In geen geval zouden ze hun kind daarom moeten diskwalificeren als zonderling, maar hem juist eerder moeten laten blijken dat het trots mag zijn op zijn vaardigheden.

Regelmatig pauzeren om de accu op te laden
Ook in de communicatie met introverte kinderen zijn er dingen om rekening mee te houden. Introverte kinderen vertellen zelden uitgebreid wat hen bezighoudt. Ze hebben tijd nodig om na te denken en te antwoorden. Geef het kind deze tijd. En, heel belangrijk: introverte kinderen hebben regelmatig pauzes nodig om hun accu op te laden. Ze reageren vaak ontredderd of zelfs agressief als hen deze rustpauze niet wordt gegund. Zorg voor rustperiodes en stilteplekken en moedig uw kind aan om pauzes te nemen.

De vreugde over het alleen-zijn, die door veel introverte kinderen wordt gevoeld, leidt vaak tot de verkeerde conclusie dat ze alleen maar verlegen zouden zijn. Sylvia Löhken, schrijfster van het boek Stille mensen, waardevolle krachten: “Introvert zijn is gewoon een persoonlijkheidseigenschap, terwijl verlegenheid iets te maken heeft met angst”.  Als ouders hun kind regelmatig als “verlegen” interpreteren stigmatiseren ze het kind en beschadigen ze zijn zelfbewustzijn. Maar ook over-bescherming kan schadelijk zijn voor zijn zelfbewustzijn, omdat het kind dan het gevoel krijgt dat het ‘t zonder deze bescherming niet zou kunnen redden.

Ouders die de sterke punten van hun introverte kinderen zien en die hen het gevoel geven dat ze okay zijn, bevestigen de zelfbewuste introverte persoonlijkheid van hun kinderen.

Zo kunt u uw kind ondersteunen:

 Op school:  “Er zijn, als u een langzaam kind hebt, verschillende opties om het ook in het bestaande schoolsysteem goed te ondersteunen. Ik heb bijvoorbeeld aan mijn zoon, die heel terughoudend was om zich kenbaar te maken, gevraagd om regelmatig wat te communiceren naar anderen. We hebben dat geoefend door het te turven. Beetje bij beetje is hij er aan gewend geraakt om zich meer te laten gelden en in contact te treden,” zegt Sylvia Löhken. Referaten en presentaties zou je vooraf met het kind kunnen oefenen en je zou een rollenspel met hem kunnen doen”.

In contact met anderen: Stille kinderen zouden van jongs af aan zo nu en dan aan sociale activiteiten kunnen deelnemen. Zo kunnen ze maatschappelijk gedrag aanleren. Ouders zouden daarbij geen druk moeten uitoefenen. Ook als de kinderen groter zijn kunnen ouders kinderen regelmatig attent maken op mogelijkheden hoe ze contact kunnen maken met andere kinderen. Ook kan besproken worden hoe ze kunnen handelen bij conflicten.

Christina Bergengruen

Vertaling: Hansjelle Dijkstra

Het vermogen om langdurig, individueel en geconcentreerd ergens mee bezig te zijn leidt er vaak toe dat introverte kinderen intensieve vaardigheden of interesses opbouwen. Ze zijn daarbij ongevoeliger voor feedback en applaus dan extraverten.