Zo word je een Bodhisattva (deel 1)

Door Thich Nhat Hanh, Chögyam Trungpa Rinpoche, Judy Lief, Bell Hooks, Christina Feldman en The Karmapa

Het lijkt misschien een onbereikbaar ideaal, maar je kunt nu beginnen als bodhisattva-in-opleiding.

Iedereen is je gast

Chögyam Trungpa Rinpoche over je leven als toekomstige bodhisattva

Veel Mahayana-geschriften vertellen over het uitnodigen van alle levende wezens als onze gasten. Als we een gast uitnodigen, beseffen we het belang van die relatie. Gasten krijgen meestal speciaal bereid voedsel aangeboden, en we omringen hen met extra hartelijkheid. Het leven van een bodhisattva heeft betrekking op alle levende wezens als gasten. De bodhisattva nodigt iedereen uit als gast en biedt voortdurend feestmalen aan.

Het uitnodigen van alle levende wezens als onze gasten is het beginpunt van het toepassen van mededogen in de Mahayana. Door alle menselijke wezens als gasten te beschouwen, heeft de bodhisattva permanent een gevoel over de vergankelijkheid van de relatie, omdat alle gasten uiteindelijk vertrekken. Daarom beschouwen we de tijd met onze gasten als kostbaar. Onze gast kan onze eigen man, vrouw of kind zijn – iedereen is voortdurend de gast van iedereen. Van dag tot dag zijn alle relaties van een bodhisattva gebaseerd op de verbintenis met gasten.

Net zoals vissen niet zonder water kunnen leven, kan mededogen zich niet ontwikkelen zonder egoloosheid.

Mededogen is een combinatie van ‘maitri’, of liefdevolle vriendelijkheid en vrijgevigheid. Het is een reis naar buiten, een reis van communicatie. Enerzijds is mededogen vriendelijk zijn voor onszelf. Op een ander niveau is het de ervaring van rijkdom, en dat we de warmte die we voor onszelf voelen kunnen uitbreiden naar andere levende wezens.

In de geschriften wordt gezegd dat net zoals vissen niet zonder water kunnen leven, mededogen zich niet kan ontwikkelen zonder egoloosheid, en zonder de ervaring van leegte, of ‘shunyata’. Het lijkt misschien dat deze kijk op compassie enigszins abstract is, maar in feite is het de kern van de beoefening van meditatie in actie.

De aanwezigheid van mededogen wordt ervaren als een plotselinge glimp, een gevoel van helderheid en tegelijkertijd van warmte. Mededogen betekent ook open en communicatief zijn.

Dus eerst is er maitri, vertrouwen in het hart. Vervolgens is er een gat waarin je de openheid van ‘tathagatagarbha’ of de boeddhanatuur ervaart. Daarna is er een gevoel van communicatie. Nadat je wakker bent geworden op dat niveau, is er een gevoel van vrijheid om je verder uit te breiden en je te verhouden tot je acties, van wat je ook doet.

Zes eenvoudige stappen naar vriendelijkheid

“Het pad van mededogen”, zegt Judy Lief, ‘begint met het verlaten van je gebruikelijke verhaallijn’. Hier zijn zes manieren om dat te doen.

Het is verbazingwekkend hoe vaak we denken dat we op de wereld zijn om met anderen om te gaan, en om anderen te helpen, terwijl we eigenlijk gewoon onze vooropgezette interne verhaallijn volgen. Onze zienswijze is dan beperkt en we kunnen alleen dat volgen wat in onze verhaallijn past.

Een manier om dit patroon te veranderen, is door enkele basisstappen te onderzoeken die ons in de richting van vriendelijkheid kunnen leiden. In plaats van te proberen vriendelijk te zijn – presto! – kunnen we een sfeer creëren die past bij de ontwikkeling van liefderijke goedheid.

Hier zijn zes kleine stappen naar vriendelijkheid die je kunt oefenen. Je kunt deze stappen afzonderlijk of in combinatie beoefenen. Het idee is dat als je de juiste sfeer creëert, er vanzelfsprekend compassie ontstaat. Die is al aanwezig, en wacht gewoon op jouw uitnodiging.

1. Kom tot rust

Vanuit een hier ontstaat een ​​daar, en een verbinding tussen die twee. Dus is de eerste stap om te vertragen en je geest voldoende tot rust te laten komen, zodat je van de hoogten van het denken terug kunt vallen in je lichaam. Voel je je echt aanwezig in je lichaam zoals het is, precies daar waar je bent?

2. Wees in het moment

Nu je ergens stevig aanwezig bent, kun je jezelf helder laten zijn. Als je gedachten afdwalen naar het verleden of naar de toekomst, naar herinneringen en spijt, naar plannen en dromen, kun je jezelf voorzichtig terugbrengen naar het huidige moment.

3. Laat vluchtroutes vallen

Je bent al op het juiste moment op de juiste plek.

4. Besteed aandacht aan de ruimte

Let op de kwaliteit van de ruimte binnen in je en om je heen. Besteed aandacht aan de grenzen van je fysieke lichaam en de ruimte voor je, achter je en aan weerszijden van je. Let ook op de mentaal-emotionele ruimte waarin het komen en gaan van gewaarwordingen, gedachten, stemmingen en emotionele omwentelingen plaatsvindt. Wat er ook gebeurt op een uiterlijk of innerlijk niveau, let op de ruimte waarin zowel jij als je waarneming rusten.

5. Deel de ruimte

Ontdek hoe het is om deze ruimte te delen met wie er ook bij jou is. Heb oog voor de kracht van je vermogen om je aan te passen, te accepteren, en niet te oordelen. Als er een gevoel opkomt van angst en je aandrang om je ruimte te willen beschermen, geef dat gevoel dan de ruimte.

6. Alchemie

Wat gewone mensen als lood zien, zien alchemisten als goud in vermomming. Net zoals alchemisten kunnen we leren het goud te ontdekken dat verborgen ligt in onze menselijke toestand – hoe problematisch en niet veelbelovend wij mensen soms ook lijken te zijn.

Onze drama’s en fascinaties, onze obsessies, en onze gewonnen en verloren liefdes kunnen ons in hun greep hebben, maar ze zijn fundamenteel kortstondig. Maar toch, alles wat wakker wordt en ons hart ook maar een klein beetje raakt, kan ons openen voor de mogelijkheid van iets meer. Binnen de wisselende hartstochten van de menselijke belevenis kunnen we de niet-aflatende kracht van onzelfzuchtig mededogen en liefderijke goedheid ontdekken.

Je verdient ook mededogen

“Mededogen maakt geen onderscheid tussen zichzelf en de ander”, zegt Christina Feldman. “Zorg voor je eigen lijden op dezelfde manier als waarop je voor het lijden van anderen zorgt”.

Sommige mensen, die een lange geschiedenis van gebrek aan eigenwaarde of ontkenning doormaken, vinden het moeilijk om compassie met zichzelf te voelen. Terwijl ze zich bewust zijn van het enorme lijden in de wereld, kunnen ze het gevoel hebben dat het zelfgenoegzaam is om voor je eigen pijnlijke lichaam, gebroken hart of verwarde geest, te zorgen. Maar ook dit is lijden, en oprecht mededogen maakt geen onderscheid tussen het zelf en de ander.

Het pad van mededogen wordt stap voor stap
en van moment tot moment afgelegd.

De Boeddha zei ooit dat je de hele wereld kunt doorzoeken en niemand kunt vinden die je liefde en mededogen meer verdient dan jijzelf. Toch zijn veel mensen op een dusdanige wijze hardvochtig, oordelend en veeleisend naar zichzelf die ze nooit zo op een ander zouden richten, wetende dat het te pijnlijk zou zijn. Ze zijn bereid zichzelf aan te doen wat ze anderen niet zouden aandoen.

Het pad van mededogen is altruïstisch maar niet idealistisch. Als we dit pad bewandelen, wordt ons niet gevraagd om ons leven te veronachtzamen, of om een oplossing te vinden voor alle strijd in de wereld, of om onmiddellijk alle schepselen in nood te redden. Het pad van mededogen wordt stap voor stap en van moment tot moment afgelegd. Elk van die stappen vermindert een stukje van de berg van verdriet in de wereld.

Wordt vervolgd

Rinpoche Chögyam Trungpa Rinpoche (1940-1987) is een beroemdheid  door zijn cruciale rol in de overdracht van echte Boeddhadharma naar het Westen. Als een van de eerste Tibetaans-boeddhistische leraren die naar Amerika kwamen, richtte hij de Naropa-universiteit op in Boulder, Colorado, een organisatie van zo’n 200 meditatiecentra wereldwijd, bekend als Shambhala International. Naast zijn best verkochte boeken over de boeddhistische leer, waaronder Spiritueel materialisme doorsnijden, Mythe van de vrijheid, Glimlach naar angst, Het Tibetaans dodenboek en is hij auteur van een boek over de Shambhala-krijger-traditie: Shambhala, het pad van de krijger. Zie: https://juwelenschip.nl/winkel/?q=&theme=&author=chogyamtrungpa&medium=boeken 

Judy Lief is een boeddhistische leraar en redacteur van veel leerboeken over Chögyam Trungpa Rinpoche. Ze is de auteur van Making Friends with Death.

Christina Feldman is auteur van Compassion: Listening to the Cries of the World. Ze is medeoprichter en begeleidend docent bij Gaia House, een boeddhistisch meditatiecentrum in Devon, Engeland, en senior docent bij de Insight Meditation Society in Barre, Massachusetts.

Vertaling Hansjelle Dijkstra