Voorbij gehechtheid en verslaving

Wat een genoegen is het toch om ouder te worden en om die vernauwende omcirkeling van het ‘ik’ steeds minder te voelen. De tijd dat de persoonlijkheid zich intern en extern wenste af te tekenen ligt in hoge mate achter me. Daarmee ook het meten, vergelijken, opzien, neerzien, opblazen, voegen en de verkrampend-kritische zelfschouwing. Het interne team van cameramensen, geschiedschrijvers, boekhouders, juryleden, rechters en trendwatchers is opgeheven. Heerlijk wel!
Toen dat team nog actief was leefde ik in gehechtheid aan beelden: zelfbeelden, toekomstbeelden, denkbeelden en natuurlijk angstbeelden. Angst voor de ontmaskering van de constructie, angst voor het innerlijk niets-zijn.

Is daarmee ook de zelfbeoordeling helemaal weg? Nee, maar die is wel ‘natuurlijker’ geworden, liefdevol, open oordelend en niet meer veroordelend. Als hij opkomt dan valt er wat bewust te worden, dan wordt er aandacht gevraagd en mogelijk aanpassing. Waar het dan meestal over gaat is een aanpassing in de praktijk, om bewust vaardig te handelen – een boeddhistisch begrip waar je doet wat nodig is, met de middelen die je hebt, met wie je bent. Je gaat zo intelligent mogelijk om met je zelfkennis en je inzicht in de situatie.

Maar wat is nu die verandering van de gehechte en verkrampte man naar de open mens van nu die niet meer dwangmatig iets nodig heeft om zich goed te voelen? Is de enige aanwijzing die ik kan geven ‘word nog maar wat ouder’?

Als ik die overgang wil begrijpen dan kijk ik als eerste naar het effect dat mijn leraren op mij hebben gehad. Ik heb kunnen oefenen, spelen, mislukken, opkrabbelen binnen de context van training, liefdevolle geestelijke begeleiding en inspiratieve aanwezigheid. Ook hier geldt, net als bij de opvoeding van kinderen, dat het levende voorbeeld de meest wezenlijke leerweg biedt. Een vrije, onthechte leraar of begeleider is zo’n levend voorbeeld.
En wat heb ik verlangd naar bevrijding! Wat heb ik er mijn best voor gedaan – maar ik begrijp heel goed waar Jeff Foster het over heeft als hij stelt dat de hoop op bevrijding ook beperking met zich mee brengt, namelijk een hechting van het voelen-denken (Het idee dat DIT alles is wat er is, dat dit moment de enige betekenis van het leven is, dat dit moment alles is wat we hebben, is erg uitdagend voor een geest die is opgesloten in de hoop op een toekomstige bevrijding – Jeff Foster).

Een ander weten dat mij voorbij hechting en verslaving heeft gebracht is de primaire acceptatie van het leven zoals het zich aandient, de dood, het menselijk tekort, mijn eigen tekortkomingen en angsten, van het lot. Het schept op een diep niveau een enorme openheid als we  niet meteen het ongewenste weg duwen, niet alles scheiden in goed en slecht, dit wel – dat niet. De werking van acceptatie gaat voor ons ‘leven’ als we onze mentale activiteit ontspannen in het zich voortdurend ontvouwende levensmysterie.
Ik heb geleerd om de donkere wolken die zich in mijn geest konden samen pakken, zich te laten samen pakken, zoals dat zich in de natuur ook voltrekt. Dat ik verveling niet direct hoefde uit te bannen, ziekte of ongemak niet meteen wilde genezen. Dat open moment, die toelating, is de bron van onthechting – het is het feitelijk samen vallen met wat is, met wat gegeven wordt.

Voorlopig eindig ik met zelf-vertrouwen als een bestanddeel dat ons kan ondersteunen om voorbij gehechtheid en verslaving te komen. Wat schijnbaar in tegenstelling is tot wat ik hiervoor schrijf over aanvaarding: zelfvertrouwen groeit niet uitsluitend in het yin van het toelaten. Het yang van schifting, afwerping en scheiding maakt er net zo goed onderdeel van uit. Strijd, confrontatie, actieve onthechting, actieve ontslaving, met inzet niet luisteren naar de stem van de angst, doortastend demonen ontmaskeren, met passie en inzet de stem van het hoogste weten volgen – het vraagt iets wat we vaak diep uit onszelf moeten halen. Aan deze strijd om tot actieve zelfexpressie te komen kleven vaak allerlei gevoelens en gedachten, dat we ons ongeliefd maken en als lastig gezien worden. Of dat we te hard zijn voor onszelf (als mensen zoiets zeggen als ‘ik ben zó hard voor mezelf’, denk ik wel eens ‘nou, er mag best wel een tandje bij’).

In het open moment kan de dwanggedachte, de kwade aandrift, angst of zelfkritiek opkomen – die zien/horen/voelen we (aanvaarding!), we herkennen hem (het is bijna altijd een oude bekende) en even vlot wijzen we hem af, ‘fuck off’ – kastje open, poppetje gezien, kastje dicht!
‘Ja, maar, het lukt me niet’ – dat is precies wat ik bedoel: sommige ongewenste gasten moet je telkens weer de deur wijzen. Er is geen methode, geen weg, geen psychologische truc: de oefening ligt in het doen: de deur wijzen.

Yin en yang…aanvaarding – actie, vaardig handelen.

Een ritme is geboren: open aanvaarding – actie….

(Het voorgaande is een lichte bewerking van een artikel dat eerder op de oude website is verschenen naar aanleiding van het thema Gehechtheid en verslaving)

Voor wie geïnteresseerd is in het proces van ontslaving; zie http://www.ontslaving.nl/

De werking van acceptatie gaat voor ons 'leven' als we onze mentale activiteit ontspannen in het zich voortdurend ontvouwende levensmysterie.