Schoonheid zal de wereld redden

Toen ik jong was zag ik mijn moeder elke dag lunches klaarmaken voor ongeveer dertig zwarte kinderen. Die gingen naar de kleuterschool bij ons in de buurt. Hun gezinnen hadden nauwelijks genoeg geld om hun kinderen eten te geven. Daarom zamelde mijn moeder geld in, of gebruikte ze haar eigen geld, om daarmee hun middageten, brood, pindakaas, eieren en melk te kopen. De jongste kinderen hielp ze bij het eten, ze snuitte hun neusjes en zong kleine liedjes voor ze. Ze vond dat allemaal vanzelfsprekend. ’s Morgens vroeg rook het in huis heerlijk naar gebakken brood. Ze deed alles in kartonnen doosjes die ze via de trap aan de achterkant van ons huis in de kofferbak van haar auto deed en ze reed naar school.

Mijn moeder is lang geleden overleden, maar als ik aan haar terugdenk zie ik, alsof het een film is, haar nijvere handen die boterhammen smeerden die ze twee aan twee rangschikte op het aanrecht, en hoe ze daarna de doosjes in de achterbak van haar auto deed -ik voel nog deze schoonheid- ik kan dit niet op een andere manier onder woorden brengen. Hoe mooi waren haar eenvoudige, zuivere handbewegingen! Ik bedoel niet alleen schoonheid in de betekenis van haar sierlijke gebaren, maar iets dat zowel de innerlijke als de uiterlijke verschijningsvorm ervan te boven ging. Goedheid.

Plotinus zei het treffend: “Geen enkele schoonheid is zo werkelijk als de Goedheid die je in iemand ziet.”

Mijn moeder overleed op een Nieuwjaarsdag, negenentwintig jaar geleden, en toch, –  hoe prachtig! – dat gevoel van herinnering aan haar onbaatzuchtige toewijding! En van een goedheid die zich niet beperkte tot ”die van haar”. Het was iets van een grotere allure die ze uitdrukte, die nog steeds springlevend is, en die mijn hart nog steeds in vervoering brengt. Ik weet dat als mijn moeder, een praktisch ingestelde vrouw, mij nu zou kunnen horen praten, me even aan zou kijken, en me zou aansporen om haar te helpen met het dragen van de kartonnen doosjes. Ze probeerde niet om de wereld te redden; ze deed alleen maar wat ze kon, omdat ze dat nu eenmaal kon.

De schoonheid die ik ervoer in haar daden redde de wereld wel degelijk. Dat doet schoonheid altijd. Voor mij is dit de betekenis van Dostojewski’s gevleugelde woorden, ”Schoonheid zal de wereld redden.” Als we deze mooie schoonheid in mensen om ons heen herkennen worden we aangeraakt door een kracht die de uiterlijke vormen overstijgt van wat we gewend zijn als we aan “mooi” denken. Inderdaad, in deze meer tastbare vormen van schoonheid hebben we kennis gemaakt met het mysterie en de kracht van schoonheid, en in hoe we dat kunnen blijven doen. Maar ze hebben ook de potentie om ons te begeleiden naar een nog dieper herkennen van de mogelijkheden van de menselijke evolutie en de menselijke geest.

Ik besef dat het gebruiken van woorden als “schoonheid” en “goedheid’ in deze nerveuze en cynische tijd kunnen worden afgedaan als louter sentiment en oppervlakkigheid. Onze cultuur is gefascineerd door het angstaanjagende, en heeft een weerbarstig realisme omarmd, en zelfs pessimisme, als meer betrouwbare methoden om met het leven om te gaan. Maar als het helen van de duisternis van ons menselijk egoïsme aanstaande is, zal dat niet het gevolg zijn van dat realisme en pessimisme.

Ik ben ervan overtuigd dat de meesten van ons de “mooie schoonheid” kunnen herkennen waar ik hier naar verwijs. Dit betekent niet dat de mensen die ons daarmee kennis willen laten maken, (en dat geldt óók voor onszelf), altijd mooi en goed zouden zijn. We reiken er naar uit, vallen, en reiken er opnieuw naar uit. Ik ben van mening dat juist deze schoonheid, en de goedheid waar die uit is voortgekomen, is wat de wereld geneest en “redt”, en dat we ons aan die waarheid kunnen toevertrouwen.

Het “is”  waar – het Goede, de Waarheid, het Mooie. We kunnen er vertrouwen in hebben, want ze hebben kosmische proporties, dat wat sommigen de Goddelijke Adem hebben genoemd, die onafgebroken alles tot leven brengt.

Maar om terug te keren naar de Aarde, en het beeld van mijn moeder die die boterhammen smeert, sluit ik hier af met de sierlijke woorden die ze bij feestelijke gelegenheden zong, op de melodie van “We Shall Overcome.”

Al ons eten is goed vandaag,

heel ons leven is goed vandaag,

alles is goed vandaag.

De toekomst opent zich

om door ons gecreëerd te worden,

laat ons vandaag in vreugde dankbaar zijn.

vertaling: Hansjelle Dijkstra