Teisho’s uitgesproken door Maurice Genko Knegtel Roshi tijdens de Izen intensive 2019 in Eerbeek over het boek ‘On zen practise’ van Maezumi Roshi en Bernie Glassman. Met dank aan Eerwaarde Ben Claessens voor het uitschrijven van de transcriptie. Deel 1.

Wie heeft er wel eens Star Wars films gezien? In de eerste zes films van Star Wars kom je Jedi master Yoda tegen. Deze figuur is geportretteerd naar Hakuyū Taizan Maezumi Roshi, over wie het in deze intensive zal gaan, de Japanse leraar van mijn leraar, Genpo Roshi. Bekijk die eerste films eens en zie hoe Yoda zich gedraagt. Je ziet direct de overeenkomsten met Maezumi. De makers van de serie woonden in Los Angeles in het Zen Centrum Los Angeles een ango van drie maanden bij, ook tijdens dokusan, het formele onderhoud. Ze bestudeerden zijn kleine gestalte, zijn manier van praten, zijn houding als hij zat en wat vertelde, met het hoofd schuin en soms totaal onverstaanbaar. Dat is precies wat Yoda ook in de Star War films doet.

Maezumi werd geboren in 1931 in Otawara in de Tochigi Prefectuur. Zijn vader was Baian Hakujun Kuroda, een vooraanstaande Sōtō priester. De Kuroda familie kende tal van Roshi’s met familietempels. Maezumi nam niet de naam van zijn vader aan maar die van zijn moeder, Yoshiko Kuroda-Maezumi. Hij groeide op in de sfeer van zentempels maar ging niet in de leer bij zijn vader. Als 16-jarige ging hij voor studie naar Kyoto, waar hij Koryū Osaka Roshi ontmoette bij wie hij kennis maakte met koan meditatie in de Rinzai-traditie.

Maezumi ontving uiteindelijk transmissie in de Sōtō traditie in 1955 van zijn vader Baian Hakujun Kuroda, in de Rinzai traditie van Koryū Osaka Roshi in 1973 en in de Sanbo Kyodan zentraditie, van Hakuun Yasutani Roshi, in 1970, in Los Angeles. In Sōtō is shikanza de centrale praktijk, ‘alleen maar zitten’. Bij Sōtō gaat alles traag. Bij Sōtō zit je met het gelaat naar de muur, de kinhin (loopmeditatie) gaat heel langzaam. Bij Rinzai is het het tegenovergestelde, men zit met het gezicht naar het midden van de zendo. Het is ‘gabber-zen’, kale koppen die er tijdens kinhin de volle vaart in hebben. Ze zijn gefocust, ze kauwen op koans.

De drie eerste opvolgers van Maezumi, Genpo, Bernie Glasmann en Daido Loori waren al bij hem toen hij nog geen Roshi was, eind jaren ‘60 en hebben eerst Koryū Osaka Roshi als leraar gehad.
Een typerend gegeven over Maezumi is dat als hij vrije tijd had, hij in de Japanse tuin was te vinden. En de zentempel in Los Angeles had een vrij grote Japanse tuin. Tijdens de lunch zag je hem eindeloos manoeuvreren met een steen, centimeters verleggend, steeds weer. Totdat het voor zijn gevoel perfect afgestemd was. Dat was Maezumi’s leven – afgestemd. Heel precies. Ook in de ceremonies. In alles wat hij deed. Enkele van ons hebben Maezumi nog meegemaakt. Wat mij bijstaat, hij zat altijd als eerste in de zendo. Zazen begon in het centrum in Los Angeles voor zonsopgang. En Maezumi zat er dan al, hij wilde iedereen zien binnenkomen. Onberispelijk gekleed. In een prachtige houding. Afgestemd.

Maezumi arriveerde in 1956 in de Verenigde Staten. Van een beschermde kloosteromgeving in Japan kwam hij in de tamelijk losgeslagen cultuur van Californië. Dat had een groot effect op hem. En ook op sommige andere leraren uit Japan en Tibet. De culturele verschillen tussen het Amerika van de jaren zestig van de vorige eeuw en het strenge, afgezonderde kloosterleven in Japan waren groot en zorgden voor een gevoel van ontheemding bij Maezumi. Hij had een drankprobleem, ging in therapie en was daar ook open over. Veel studenten verlieten hem. Maezumi overleed op 14 mei 1995 tijdens een familiebezoek in Japan. Kort daarvoor had hij Bernie Glassman Inka gegeven, het laatste zegel van bekrachtiging.

Maezumi Roshi was voor mij de eerste Roshi die ik ontmoette. Mijn eerste dokusan in het Zen Centrum van Los Angeles vergeet ik niet meer. Ik had een verheven beeld van zenmeesters. Ik wist: hier zat een Dogen geleerde, iemand die in diverse tradities dharma-overdracht had ontvangen. Daar zat dus wel iemand. In dokusan, zittend tegenover hem, begon ik te vertellen over mezelf. Ik vroeg hem hoe ik de brug kon slaan tussen de gestructureerde meditatie in het centrum in Los Angeles en de weerbarstigheid van en mijn pioniers-zen in mijn dagelijkse leven in Amsterdam. Goeie vraag toch!? Zijn hoofd schuin, oor omhoog en met zijn typische stem zei hij: ‘You make the difference!’

Ik maak het verschil?! Wat maakt ie me nou, dacht ik. In zijn leven draaide alles om zen, van jongs af aan, hij had gemakkelijk praten. Ik zei heel voorzichtig wat ik dacht. En hij keek me met zijn priemende ogen aan en zei: ‘You make the difference.’ Tingelinging. einde dokusan. Dat was in 1991. Pas vijftien jaar later, vlak voordat we met Integrale Zen begonnen, viel voor mij het kwartje van wat Maezumi had gezegd. Ik maak het verschil! Ineens dacht ik, Maezumi had gelijk. Ik maakte lange tijd onderscheid tussen beoefening en geen beoefening.

Genpo Roshi heeft op zijn wijze de mores van Maezumi leren kennen. Zijn eerste dokusan was zeer gedenkwaardig. Genpo kwam na een lang verblijf in de bergen naar Los Angeles. Na zijn scheiding en het opgeven van zijn baan als docent, ging hij de woestijn in waar hij een eenheidservaring had. Een vriend adviseerde hem zenmeester Maezumi op te zoeken. Genpo had nog nooit van zen gehoord. Hij las erover in een boek van Alan Watts, met verhalen over Chinese meesters die bijvoorbeeld Boeddhabeelden verbrandden om zichzelf warm te houden. Maar toen hij in het Zen Centrum in Los Angeles arriveerde was de realiteit anders, er heerste een strakke Sōtō sfeer. Buigen. Eindeloze rituelen Strakke stijl. Boeddhabeelden vereren in plaats van verbranden. Genpo volgde een sesshin en ging de laatste dag op dokusan bij Maezumi. Hij zei wat hij vond: ‘Wat jullie hier doen is geen zen!’
Maezumi keek hem op de zijn bekende wijze aan en zei: ‘Jij bent de meest arrogante persoon die ik ooit ben tegengekomen.’
Genpo wilde vertrekken. Na de lunch zat Maezumi in de rotstuin. Genpo zocht hem op om zijn vertrek aan te kondigen. En Maezumi zei: ‘Geef me die steen even aan’. En Maezumi begon te schuiven met de stenen. Genpo’s geduld werd op de proef gesteld en uiteindelijk zei hij: ‘I am leaving.’
En dan blijkt de grootheid van Maezumi. Hij zei: ‘You are not ready yet! I want you to stay!’
Genpo zei later: ‘Het was dat moment waarin, waarschijnlijk voor het eerst in mijn leven, ik echt door iemand werd gezien.’
Genpo bleef. Maezumi was een zeer toegewijd leraar. En afgestemd, volledig afgestemd. En het is mijn wens en verzoek om gedurende deze intensive ook alles te doen in de geest van Maezumi, afgestemd.

Wordt vervolgd. Op maandag 23 september start in het Graalhuis te Utrecht een nieuwe en bijzondere zen cirkel, over datgene wat in zen buiten de woorden en geschriften om wordt overgedragen. Wil je erbij zijn, kijk dan voor meer informatie op https://izen.nl/zen-meditatie/ en schrijf je in.