“De essentie van onze beoefening kan worden omschreven als het transformeren van lijden in geluk”, zegt Thich Nhat Hanh. Hij biedt hier vijf oefeningen om ons geluk dagelijks te voeden.
We willen allemaal gelukkig zijn, en er zijn veel boeken en leraren in de wereld die helpen om mensen gelukkiger te maken. Toch blijven we allemaal lijden.
Daarom denken we misschien dat we het ‘verkeerd doen’. Op de een of andere manier ‘falen we in geluk’. Dat klopt niet. Om van geluk te kunnen genieten is het niet nodig om geen enkel lijden te kennen. In feite is de kunst van het geluk ook de kunst om goed te kunnen lijden. Als we ons lijden leren kunnen erkennen, omarmen en begrijpen, lijden we veel minder. Dat niet alleen, we zijn ook in staat om nog verder te gaan en ons lijden om te zetten in begrip, mededogen en vreugde voor onszelf en voor anderen.
Een van de moeilijkste dingen voor ons om te accepteren, is dat er geen rijk is waar alleen geluk is en geen lijden. Dit betekent niet dat we zouden moeten wanhopen. Lijden kan worden getransformeerd. Zodra we onze mond opendoen om ‘lijden’ te zeggen, weten we dat het tegenovergestelde van lijden er ook al is. Waar lijden is, is geluk.
Volgens het scheppingsverhaal in het bijbelboek Genesis, zei God: “Er zij licht.” Ik stel me graag voor dat het licht antwoordde en zei: “God, ik moet wachten tot mijn tweelingbroer, de duisternis, bij mij is. Ik kan er niet zijn zonder de duisternis.” God vroeg: “Waarom moet je wachten? Duisternis is daar.” Het licht antwoordde: “In dat geval ben ik er ook al.”
Een van de moeilijkste dingen voor ons om te accepteren is dat er geen rijk is waar alleen geluk is en geen lijden. Dit betekent niet dat we moeten wanhopen. Lijden kan worden getransformeerd.
Als we ons uitsluitend richten op het nastreven van geluk, kunnen we lijden beschouwen als iets dat we moeten negeren of weerstaan. We beschouwen het als iets dat geluk in de weg staat. Maar de kunst van geluk is ook de kunst om goed te lijden. Als we weten hoe we ons lijden moeten gebruiken, kunnen we het transformeren en veel minder lijden. Weten hoe je goed kunt lijden is essentieel om echt geluk te realiseren.
Genezend Medicijn
De belangrijkste gemoedsaandoening van onze moderne beschaving is dat we niet weten hoe we met het lijden in ons moeten omgaan. We proberen het lijden te verdoezelen met allerlei soorten compensaties. Winkeliers verkopen een overvloed aan apparaten om ons te helpen het lijden in ons te verdoezelen. Maar tenzij -en totdat- we in staat zijn om ons lijden onder ogen te zien, kunnen we niet echt aanwezig en beschikbaar zijn voor het leven, en zal geluk ons blijven ontgaan.
Er zijn veel mensen die hevig lijden en niet weten hoe ze ermee moeten omgaan. Voor veel mensen begint dit al op zeer jonge leeftijd. Dus waarom leren scholen onze jongeren niet de manier om met lijden om te gaan? Als een leerling erg ongelukkig is kan hij zich niet concentreren en kan hij niet goed leren. Het lijden van ieder van ons heeft invloed op anderen. Hoe meer we leren over de kunst van goed te lijden, hoe minder lijden er in de wereld zal zijn.
Mindfulness is de beste manier om met ons lijden om te gaan zonder erdoor overweldigd te worden. Mindfulness is het vermogen om in het huidige moment te blijven. Is weten wat er in het hier en nu gebeurt. Als we bijvoorbeeld onze twee armen optillen, zijn we ons bewust van het feit dat we onze armen opheffen. Onze geest is bij het opheffen van onze armen, en we denken niet aan het verleden of de toekomst, want het opheffen van onze armen is wat er in het huidige moment gebeurt.
Mindful-zijn betekent bewust-zijn. Het is de energie die weet wat er in dit huidige moment gebeurt. Onze armen opheffen, en weten dat we onze armen opheffen is gewaar zijn van wat we doen, mindful in ons handelen.
Als we inademen en we weten dat we inademen, is dat mindfulness. Als we een stap zetten, en we weten dat we dat doen, zijn we ons bewust van die stappen. Mindfulness is aandacht hebben voor en gewaar zijn van wat we doen. Het is de energie die ons helpt om ons bewust te zijn van wat er nu en hier gebeurt – in ons lichaam, in onze gevoelens, in onze waarneming, en om ons heen.
Met mindfulness zijn we niet langer bang voor pijn. We kunnen zelfs nog verder gaan en positief gebruik maken van het lijden om de energie van begrip en mededogen op te wekken die ons geneest. En we kunnen anderen helpen genezen om ook gelukkig te zijn.
Met mindfulness kun je de aanwezigheid van het lijden in jezelf en in de wereld herkennen. En met diezelfde energie omarm je het lijden met zachtheid. Door je bewust te zijn van je inademing en uitademing genereer je al de energie van mindfulness, zodat je het lijden kunt blijven koesteren. Beoefenaren van mindfulness kunnen elkaar helpen en ondersteunen bij het herkennen, omarmen en transformeren van lijden. Met mindfulness zijn we niet langer bang voor pijn. We kunnen zelfs verder gaan en het lijden gebruiken om de energie op te wekken van standvastigheid en mededogen om onszelf te genezen. En we kunnen anderen helpen genezen om ook gelukkig te zijn.
Mindfulness genereren
De manier waarop we beginnen met het produceren van ‘het medicijn’ mindfulness is door onszelf ‘te stoppen’ en bewust adem te halen, waarbij we onze volledige aandacht schenken aan onze inademing en onze uitademing. Als we op deze manier ‘stoppen’ en bewust ademhalen, verenigen we lichaam en geest en komen we weer thuis bij onszelf. We voelen ons lichaam vollediger. We leven pas echt als de geest bij het lichaam is. Het goede nieuws is dat eenheid van lichaam en geest kan worden gerealiseerd door slechts één inademing. Misschien zijn we al een tijdje niet zorgzaam genoeg voor ons lichaam geweest. Als we de spanning, de pijn, en de stress in ons lichaam herkennen, kunnen we het in ons bewustzijn koesteren, en dat is het begin van genezing.
Als we voor het lijden binnen in ons zorgen, hebben we meer duidelijkheid, energie en kracht om het lijden van onze dierbaren te helpen aanpakken, evenals het lijden in onze gemeenschap en de wereld. Als we ons echter bezighouden met de angst en wanhoop in ons, kunnen we het leed van anderen niet helpen wegnemen. Het is een kunst om goed te lijden. Als we weten hoe we voor ons lijden moeten zorgen, lijden we niet alleen veel, veel minder, maar creëren we ook meer geluk om ons heen en in de wereld.
Waarom de Boeddha bleef mediteren
Toen ik een jonge monnik was, vroeg ik me af waarom de Boeddha mindfulness en meditatie bleef beoefenen, zelfs nadat hij al een boeddha was geworden. Nu zie ik dat het duidelijk wat het antwoord is. Geluk is vergankelijk, net als al het andere. Om geluk te vergroten en te vernieuwen, moet je leren hoe je je geluk kunt voeden. Niets kan zonder voedsel bestaan, geluk ook niet. Je geluk kan sneuvelen als je niet weet hoe je het moet voeden. Als je een bloem snijdt maar niet in het water zet, zal de bloem binnen een paar uur verwelken.
We kunnen ons lichaam en onze geest tot geluk brengen met de vijf oefeningen: loslaten, positieve zaden uitnodigen, mindfulness, concentratie en inzicht.
Zelfs als geluk zich al manifesteert, moeten we het blijven voeden. Dit wordt ook wel conditionering genoemd, en dat is erg belangrijk. We kunnen ons lichaam en onze geest tot geluk brengen met de vijf oefeningen: loslaten, positieve zaden uitnodigen, opmerkzaamheid, concentratie en inzicht.
1. Loslaten
De eerste stap om vreugde en geluk te creëren, is door afstand te doen, door los te laten. Er komt een soort vreugde voort uit loslaten. Velen van ons zijn aan tal van dingen gebonden. We geloven dat deze dingen nodig zijn voor ons voortbestaan, onze veiligheid en ons geluk. Maar veel van deze dingen -of beter gezegd, onze opvattingen over hun zogenaamde noodzaak- zijn juist obstakels voor onze vreugde en ons geluk.
Soms denk je dat het hebben van een bepaalde carrière, diploma, salaris, huis of partner cruciaal is voor je geluk. Je denkt dat je niet verder kunt zonder. Zelfs als je die situatie al hebt bereikt, of bij die persoon bent, blijf je lijden. Tegelijkertijd ben je nog steeds bang dat het nog erger zal zijn als je loslaat wat je hebt behaald. Je zult je nog ellendiger voelen zonder het object waaraan je je vastklampt. Je kunt er niet mee leven, en je kunt er niet zonder.
Als je diep in je angstige gehechtheid gaat kijken, zul je beseffen dat dit juist het obstakel is voor je vreugde en geluk. Maar je hebt het vermogen om het los te laten. Om los te laten is soms veel moed nodig. Maar als je eenmaal loslaat, komt geluk heel snel. Je hoeft er niet naar te zoeken.
Stel je voor dat je een stadsbewoner bent die een weekendtrip naar het platteland gaat maken. Als je in een grote stad woont, zijn er veel lawaai, stof, vervuiling en stank, maar ook veel kansen en opwinding. Op een dag haalt een vriend je over om een paar dagen op stap te gaan. In eerste instantie zou je kunnen zeggen: “Ik kan het niet. Ik heb te veel werk. Ik mis misschien een belangrijk telefoontje.” Maar uiteindelijk overtuigt hij je om te vertrekken, en een uur of twee later bevind je je op het platteland. Je ziet open ruimte. Je ervaart de frisse lucht, en je voelt de zachte bries op je wangen. Geluk wordt geboren uit het feit dat je de stad achter je kon laten. Als je niet was weggegaan, hoe zou je dan dat soort vreugde kunnen ervaren? Je moest loslaten.
2. Positieve zaden uitnodigen
We hebben allemaal vele soorten ‘zaden’, diep in ons bewustzijn. Die als we ze water geven ontkiemen, in ons bewustzijn komen en zich naar buiten toe gaan manifesteren.
In ons eigen bewustzijn is er een hel, maar er is ook een paradijs. We zijn in staat medelevend, begripvol en vreugdevol te zijn. Als we uitsluitend aandacht besteden aan de negatieve dingen in onszelf, vooral aan het lijden van pijn uit het verleden, wentelen we ons in ons verdriet en krijgen we geen positieve voeding. We kunnen de juiste aandacht oefenen en de gezonde eigenschappen in onszelf water geven door de positieve dingen aan te raken die altijd in en om ons heen beschikbaar zijn. Dat is goed voedsel voor onze geest.
Een manier om goed voor ons lijden te zorgen, is door een zaadje van de tegenovergestelde aard uit te nodigen. Omdat er niets bestaat zonder het tegenovergestelde Als je een zaad hebt van arrogantie, heb je ook een zaadje van mededogen. Ieder van ons heeft een zaadje van mededogen. Als je elke dag de mindfulness van mededogen beoefent, zal het zaad van mededogen in jou sterker worden. Je hoeft je er alleen maar op te concentreren, en het zal omhoogkomen als een krachtige energie.
Als er medeleven opkomt, neemt de arrogantie natuurlijk af. Je hoeft er niet tegen te vechten of het naar beneden te duwen. We kunnen de goede zaden selectief water geven en de negatieve zaden geen water geven. Dit betekent niet dat we ons lijden negeren. Het betekent gewoon dat we de positieve zaden die er van nature zijn, aandacht en voeding geven.
3. Op mindfulness gebaseerde vreugde
Mindfulness helpt ons niet alleen om in contact te komen met lijden, zodat we het kunnen omarmen en transformeren, maar ook om de wonderen van het leven aan te raken, inclusief ons eigen lichaam. Dan wordt inademen een genot. Uitademen kan ook een genot zijn. Je gaat echt genieten van je ademhaling.
Een paar jaar geleden had ik een virus in mijn longen waardoor ze gingen bloeden. Ik spuugde bloed op. Met zulke longen was het moeilijk om te ademen, en het was moeilijk om gelukkig te zijn tijdens het ademen. Na de behandeling genazen mijn longen en werd mijn ademhaling veel beter. Als ik nu adem, hoef ik me alleen maar de tijd te herinneren waarop mijn longen met dit virus waren geïnfecteerd. Dan wordt elke adem die ik haal echt heerlijk, fantastisch.
Als we bewust ademen of bewust wandelen, brengen we onze geest naar ‘huis’ in ons lichaam, en zijn we gevestigd in het hier en het nu. We voelen ons gelukkig en we hebben zoveel beschikbare omstandigheden voor geluk. Mindfulness is dus een bron van vreugde. Mindfulness is een bron van geluk.
Mindfulness is een energie die je de hele dag door kunt oproepen. Je kunt je vaat met aandacht afwassen. Je kunt je diner met aandacht bereiden. Je kunt de vloer met aandacht dweilen. En met aandacht kun je de vele voorwaarden van geluk en vreugde aanraken die al beschikbaar zijn. Je bent een echte kunstenaar. Je weet hoe je vreugde en geluk kunt creëren wanneer je maar wilt. Dit zijn de vreugde en het geluk die voortkomen uit gewaar-zijn.
4. Concentratie
Concentratie komt voort uit oplettendheid. Concentratie heeft de kracht om ergens doorheen te breken, om de kwellingen waardoor je lijdt weg te branden en om vreugde en geluk toe te laten.
Om in het huidige moment te zijn, is concentratie nodig. Zorgen en ongerustheid over de toekomst zijn er altijd, klaar om ons mee te nemen. We kunnen ze zien, erkennen en onze concentratie gebruiken om terug te keren naar het huidige moment.
Als we geconcentreerd zijn, hebben we veel energie. We laten ons niet meeslepen door visioenen over lijden uit het verleden of door angsten voor de toekomst. We leven evenwichtig in het huidige moment, zodat we in contact kunnen komen met de wonderen van het leven, en vreugde en geluk kunnen genereren.
Concentratie is altijd concentratie op iets. Als je je ontspannen op je ademhaling concentreert, kweek je al een innerlijke kracht. Als je terugkeert om je ademhaling te voelen, concentreer je dan met heel je hart en geest op je ademhaling. Concentratie is geen zware arbeid. Je hoeft jezelf niet te belasten of een enorme inspanning te leveren. Geluk ontstaat licht en gemakkelijk.
5. Inzicht
Met mindfulness herkennen we de spanning in ons lichaam. We willen deze heel graag loslaten, maar soms kunnen we dat niet. Wat we nodig hebben is enig inzicht.
Inzicht is zien wat er is. Het is deze helderheid die ons kan bevrijden van kwellingen zoals jaloezie of woede, en we kunnen zo waarachtig geluk toestaan. Ieder van ons heeft dit inzicht, hoewel we er niet altijd gebruik van maken om ons geluk te vergroten.
De essentie van onze beoefening kan worden omschreven als het transformeren van lijden in geluk. Het is geen ingewikkelde oefening, maar het vereist dat we opmerkzaamheid, concentratie en inzicht cultiveren.
We kunnen bijvoorbeeld inzien dat iets, (een verlangen of wrok), een obstakel voor ons geluk is en dat het ons angst en beklemming bezorgt. We weten dat dit het niet waard is om ons slapeloze nachten te bezorgen, maar toch blijven we onze tijd en energie soms besteden aan een obsessie. We zijn als een vis die al eens eerder is gevangen en weet dat er een haak in het aas zit. Als de vis van dat inzicht gebruik maakt, zal hij niet bijten, omdat hij weet dat hij aan de haak zal worden geslagen.
Vaak bijten we ons vast in onze hunkering of wrok, en laten we ons aan de haak slaan. We zijn gehecht aan situaties die onze zorg niet verdienen. Als er mindfulness en concentratie zijn, zal er ook inzicht zijn en kunnen we er gebruik van maken om vrij weg te zwemmen.
In de lente, als er veel stuifmeel in de lucht is, hebben sommigen van ons vanwege allergieën moeite met ademhalen. Zelfs als we niet proberen om vijf kilometer te rennen, en we gewoon zitten of liggen, kunnen we ook niet goed ademen. Dus in de winter, als er geen stuifmeel is, kunnen we, in plaats van te klagen over de kou, ons herinneren dat we in april of mei helemaal niet naar buiten konden. Nu onze longen schoon zijn, kunnen we een stevige wandeling naar buiten maken, en kunnen we heel goed ademen. We roepen bewust ervaringen op uit het verleden om ons te helpen om de goede dingen die we nu hebben te waarderen.
In het verleden hebben we waarschijnlijk last gehad van het een of ander. Het kan zelfs zijn dat er iets als een soort hel hebben ervaren. Als we ons dat lijden herinneren, en ons er niet door laten meeslepen, kunnen we het gebruiken om onszelf eraan te herinneren: “Wat heb ik op dit moment geluk. Ik bevind me niet meer in die situatie. Ik kan gelukkig zijn”. Dit is inzicht, en op dat moment kunnen onze vreugde en ons geluk heel snel toenemen.
De essentie van onze beoefening kan worden omschreven als het transformeren van lijden in geluk. Het is geen ingewikkelde oefening, maar het vereist dat we opmerkzaamheid, concentratie en inzicht cultiveren.
Het vereist allereerst dat we thuiskomen bij onszelf, dat we vrede sluiten met ons lijden, lijden met liefde behandelen en diep kijken naar de wortels van onze pijn. Het vereist dat we nutteloos, onnodig lijden loslaten en ons idee over geluk nader bekijken.
Ten slotte vereist het dat we geluk dagelijks koesteren, met erkenning, begrip en mededogen voor onszelf en voor de mensen om ons heen. We bieden deze beoefeningen aan onszelf aan, aan onze dierbaren, en aan de wereldgemeenschap. Dit is de kunst van het lijden en de kunst van het geluk. Met elke ademhaling verlichten we lijden en creëren we vreugde. Bij elke stap bloeit de bloem van inzicht.
Vertaling: Hansjelle Dijkstra