Er bestaan veel sprookjes waarin ‘Hans’ (de vrijmoedige, open, hulpvaardige geest) leert hoe hij moet omgaan met de dualiteit. In het sprookje de Wondernachtegaal geeft een duif die door Hans is gered hem als dank de aanwijzing dat hij de wondernachtegaal zal vinden in een hof.

Hij moet de hof betreden door een poort met twee deuren waarvan er een open staat en de ander dicht. Hij moet de open deur dicht doen en de dichte open en dan naar binnen gaan. Vervolgens is er in het hof een bron met bedorven water waarvan hij moet drinken en uitroepen hoe lekker dat water wel is. Dan zal hij een wonderschone vrouw zien liggen die slaapt. Hij moet haar wakker kussen en haar toevoegen dat ze oerlelijk is (ook een manier om wakker te worden voor een vrouw). Hans krijgt in dit sprookje duidelijk het inzicht aangereikt dat de dingen niet altijd zijn wat ze lijken en dat hij moet leren doorzien dat de dualiteit ook een illusie is.

Op een subtieler niveau zal Hans door deze ervaringen gaan aanvoelen dat er evenwicht is in het leven op aarde en dat het leven altijd weer streeft naar harmonie. Het zijn precies die zaken die in ons relatieleven zo buitengewoon zinvol zijn om te onderkennen. Op heel veel manieren speelt dit natuurlijke spel van polariteiten en ons bewuste of onbewuste streven naar harmonie daarin een belangrijke rol. Zo kunnen we vallen op onze geliefde omdat die een nog niet geactiveerd of onbewust deel van onze eigen psyche juist wel heeft ontwikkeld. Wij herkennen dan in de ander iets van onszelf. Maar het kan in de loop van onze relatie zomaar zijn dat we ons juist daaraan gaan ergeren – tenminste als we niet zo wijs zijn geweest om dat minder bewuste of onderontwikkelde deel in onszelf te activeren. In plaats daarvan gaan we polariseren met onze geliefde.

We kunnen bijvoorbeeld onszelf aangeleerd hebben om ons niet volledig uit te spreken en niet op de voorgrond te treden, maar ten diepste kunnen we die wens wel hebben. Onze partner is juist daarin vaardig en ‘vanzelfsprekend’. We kunnen dan als we niet oplettend zijn de ander gaan verwijten dat die zich telkens in gezelschap zo op de voorgrond plaatst en onze eigen ‘bescheidenheid’ gaan promoten als het enig juiste gedrag.

Het spel der evenwichten en balans kan ook werkzaam zijn bij het aangaan van relaties buiten onze eigen relatie. Dat thema van ‘de affaire’ duikt elke maand wel een keer op in een damesblad. Het wordt daar vaak omgeven met de flinterdunne mores dat het iedereen wel een keer overkomt en dus verexcuseerbaar is. Wat ik bij mij tijdens relatiesessies zie als er ontrouw heeft plaats gevonden is diep verdriet, een geschonden vertrouwensband (zeker als het al een tijd gaande is), wantrouwen en een kwetsing die maar moeilijk weer te herstellen lijkt.

Overspel is over het algemeen een symptoom van de ‘ongezondheid’ van de relatie en in die zin kan het bevrijdend zijn dat de ziekte manifest wordt. Er kan ook een relatiecrisis ontstaan die achteraf  een hele heilzame blijkt te zijn geweest.
De overspelige krijgt vaak het nodige over zich heen van vrienden en familie (als er open kaart wordt gespeeld) en die wordt over het algemeen ook als een schuldige van de relatiecrisis aangemerkt. Maar ook in deze situatie  kun je de ‘polaire’ vraag stellen aan de niet-overspelige partner of die misschien onderspelig is geweest. Of er sprake is geweest van langdurige terugtrekking uit de relatie of het bewust of onbewust ‘vergeten’ van intimiteit.  Ik heb gelukkig regelmatig meegemaakt dat na een eerste verbazing over deze vraag naar onderspeligheid er een bevrijdend en inzicht scheppend gesprek ontstond. Het wel en wee binnen de relatie werd weer een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en niet de zoektocht naar de schuldige.

Bisschop Desmond Tutu ziet 4 stappen die kunnen leiden tot herstel van een relatie waar schending heeft plaats gevonden. De eerste is dat er volledige erkenning is van het aangedane. Ik voeg daaraan toe, een erkenning zonder daaraan een verklaring te koppelen (ja, ik deed het, maar het komt omdat jij…). De fout wordt ten diepste erkend en toegegeven en er is oprecht berouw. Dan volgt als tweede dat er echt ruimte moet zijn voor ‘het verhaal’ van de geschondene en de emoties die zijn opgewekt. Iemand die een trauma heeft doorgemaakt moet soms vele malen zijn verhaal kwijt. De derde stap is die van vergiffenis vragen en vergeving schenken. Dit is een bijzonder belangrijke stap die ieder zal beamen die de bevrijdende werking kent van deze stap na grote en kleine schendingen. En de laatste stap is die van herstel van de relatie en dat vraagt dan ook het werkelijk voorbij gaan aan het achterliggende en weer in vertrouwen samen zijn. Dat laatste blijkt in de praktijk vaak een lastige opgave.

Onderspel doet zich op heel veel manieren voor en vraagt wat meer uitleg. Met name vrouwen kunnen geneigd zijn om seks te ‘vergeten’. De seksuele impuls of behoefte kan makkelijker ‘ondergronds’ gaan. Het is niet voor niks dat in sprookjes de ridder zich vaak eerst door een dicht braambos moet hakken om bij de ‘slapende’ vrouw terecht te komen, waarna hij haar pas door een kus weer kan wekken. Seks wordt ook vaak als machtsmiddel ingezet en dat is echt spelen met vuur. Mannen kunnen als reactie daarop met hun opspelende verlangens andere ontladende wegen gaan zoeken. Afsluiten of afweren kan het begin zijn van veel gedoe en een negatieve spiraal van verwijdering inzetten.

Mannen kunnen op hun beurt onderspelig worden in hun preoccupatie met hun werk of hun zorgen. Sowieso zijn het af en toe van die trekpaarden met oogbeschermers op. Blik vooruit en blijven gaan. Volle agenda’s, ook nog sporten en met vrienden op stap. Allemaal mogelijk onderspel in een liefdesrelatie.

Een meer mystieke benadering van de dualiteit in ons relatieleven en een mooie meditatietekst om mee te eindigen staat in Tot Zover, inspiraties van Hans Korteweg: ‘De tegenstelling van man en vrouw komt aan de orde in iedere wordingsgeschiedenis van de individuele mens. De grote strijd is de noodzakelijke voorbode van het heilig huwelijk. Ieder mens, of deze nu man of vrouw is, ontmoet de ander, het andere geslacht, als de ongewenste tegenstander. Slechts indien de mens de Ongewenste en het ongewenste leert te ervaren als de realiteit waarvan hij, tezamen met het totaal andere, deel uitmaakt, kan hij toetreden tot de grote broederschap van het leven. (…)’

Hartelijke groet, Felix Erkelens

tekening Albert Hennipman (De Ruimte ontwerpers: http://bit.ly/WaIGXL)