Meditatie Archieven - Juwelenschip

…voor inspiratie, levenswijsheid en bezinning

Posts Tagged ‘Meditatie’

Waarom mediteren?

Kijk eens eerlijk naar jezelf. Waar sta je in je leven? Wat waren je prioriteiten tot nu toe, en wat ga je doen met de resterende tijd? We zijn een mengeling van licht en schaduw, van goede eigenschappen en gebreken. Zijn we echt het beste dat we kunnen zijn? Moeten we blijven zoals we nu zijn? Zo niet, wat kunnen we dan doen om onszelf te verbeteren? Dit zijn vragen die de moeite waard zijn om te stellen, vooral als we tot de conclusie zijn gekomen dat verandering zowel wenselijk als mogelijk is.

In onze moderne wereld zijn we van ‘s ochtends tot ‘s avonds in de greep van eindeloze activiteiten. We hebben niet veel tijd of energie over om stil te staan bij de basisoorzaken van ons geluk of lijden. We denken, min of meer bewust, dat als we méér activiteiten ondernemen, we intensere ervaringen zullen hebben en dat daardoor ons gevoel van ontevredenheid zal verdwijnen. Maar de waarheid is dat velen van ons zich nog steeds teleurgesteld en gefrustreerd voelen door onze hedendaagse levensstijl.

Het doel van meditatie is om de geest te transformeren. Meditatie hoeft niet te worden geassocieerd met een bepaalde religie. Ieder van ons heeft een geest en ieder van ons kan er aan werken.

Is verandering mogelijk?

De echte vraag is niet of verandering wenselijk is; de vraag is of het mogelijk is om te veranderen. Sommige mensen denken misschien dat ze niet kunnen veranderen omdat hun pijnigende emoties zo nauw met hun geest verbonden zijn dat het onmogelijk is om er van af te komen zonder een deel van zichzelf te vernietigen.

Het is waar dat in het algemeen iemands karakter in de loop van zijn leven niet veel verandert. Als we om de paar jaar dezelfde groep mensen zouden bestuderen, zouden we zelden merken dat de boze mensen geduldig waren geworden, dat gestoorde mensen innerlijke rust hadden gevonden of dat pretentieuze mensen nederigheid hadden geleerd. Maar hoe zeldzaam dergelijke veranderingen ook zijn, sommige mensen veranderen wel, wat aantoont dat verandering mogelijk is. Het punt is dat onze negatieve karaktereigenschappen blijven bestaan als we helemaal niets doen om de status-quo te veranderen. Er vindt geen verandering plaats als we onze gebruikelijke neigingen en automatische denkpatronen gewoon laten voortduren en zelfs versterken, gedachte na gedachte, dag na dag, jaar na jaar. Maar die neigingen en patronen kunnen weldegelijk worden uitgedaagd.

Agressie, hebzucht, jaloezie en de andere mentale vergiften maken ongetwijfeld deel van ons uit, maar zijn ze een intrinsiek, onvervreemdbaar onderdeel? Niet noodzakelijk. Een glas water kan bijvoorbeeld cyanide bevatten dat ons ter plaatse kan doden. Maar hetzelfde water zou in plaats daarvan kunnen worden gemengd met genezende medicijnen. In beide gevallen blijft H2O, de chemische formule van het water zelf, ongewijzigd; op zichzelf was het nooit giftig of medicinaal. De verschillende watertoestanden zijn tijdelijk en afhankelijk van veranderende omstandigheden. Op een vergelijkbare manier zijn onze emoties, stemmingen en slechte karaktereigenschappen slechts tijdelijke en indirecte elementen van onze aard.

Een fundamenteel aspect van bewustzijn

Deze tijdelijke en situatieafhankelijke kwaliteit wordt ons duidelijk als we ons realiseren dat de primaire kwaliteit van bewustzijn ‘gewoon weten’ is. Net als het water in het bovenstaande voorbeeld is weten of gewaarzijn op zichzelf niet goed of slecht. Als we achter de turbulente stroom van voorbijgaande gedachten en emoties kijken die dag en nacht door onze geest razen, is dit fundamentele aspect van bewustzijn altijd aanwezig. Bewustzijn maakt het voor ons mogelijk om allerlei soorten verschijnselen waar te nemen. Het boeddhisme beschrijft deze fundamentele cognitieve kwaliteit van de geest als lichtgevend omdat het zowel de buitenwereld verlicht door middel van percepties als de innerlijke wereld van gevoel, emotie, redenering, geheugen, hoop en angst.

Hoewel dit cognitieve vermogen ten grondslag ligt aan elke mentale gebeurtenis, wordt het zelf niet beïnvloed door een van deze gebeurtenissen. Een lichtstraal kan schijnen op een door haat misvormd gezicht, of op een lachend gezicht; het kan schijnen op een juweel, of op een vuilnisbelt; maar het licht zelf is niet haatdragend of liefdevol, noch vuil noch rein. Begrijpen dat de essentiële aard van bewustzijn neutraal is, laat ons zien dat het mogelijk is om ons mentale universum te veranderen. We kunnen de inhoud van onze gedachten en ervaringen transformeren. De neutrale en stralende achtergrond van ons bewustzijn biedt ons de ruimte die we nodig hebben om mentale gebeurtenissen te observeren in plaats van overgeleverd te zijn aan hun genade. We hebben dan ook de ruimte die we nodig hebben om de voorwaarden te creëren die nodig zijn om deze mentale gebeurtenissen te transformeren.

Wensen is niet genoeg

We hebben geen keuze over wie we al zijn, maar we kunnen onszelf wel willen veranderen. Een dergelijke ambitie geeft de geest richtinggevoel. Maar alleen wensen is niet genoeg. We moeten een manier vinden om die wens in praktijk te brengen.
We vinden niets vreemds aan het jarenlang leren lopen, lezen en schrijven of professionele vaardigheden opdoen. We besteden uren aan fysieke oefeningen om ons lichaam in vorm te krijgen. Soms besteden we enorme fysieke energie aan het trappen van een hometrainer. Om dergelijke taken uit te voeren, is een minimum aan interesse of enthousiasme vereist. Deze interesse komt voort uit de overtuiging dat deze inspanningen ons op de lange termijn ten goede zullen komen.
Werken met de geest volgt dezelfde logica. Hoe kan het zonder de minste moeite worden veranderd, alleen door het alleen te wensen? Dat is niet logischer dan te verwachten een Mozart-sonate te leren spelen door alleen maar af en toe wat op de piano te pingelen.
We doen veel moeite om de uiterlijke omstandigheden van ons leven te verbeteren, maar uiteindelijk is het altijd de geest die onze ervaring van de wereld creëert, en deze ervaring vertaalt in ofwel welzijn ofwel lijden.
Als we onze manier van waarnemen van dingen veranderen, transformeren we de kwaliteit van ons leven. Het is dit soort transformatie dat wordt veroorzaakt door de vorm van training van de geest die bekend staat als meditatie.

Wat is meditatie?

Meditatie is een oefening die het mogelijk maakt om bepaalde fundamentele positieve menselijke eigenschappen te cultiveren en te ontwikkelen, net zoals andere vormen van training het mogelijk maken om een muziekinstrument te bespelen of een andere vaardigheid te verwerven.

Meditatie helpt ons om ons vertrouwd te maken met een duidelijke en nauwkeurige manier om dingen te zien en om gezonde eigenschappen te cultiveren die in ons sluimeren, tenzij we ons inspannen om ze tot leven te wekken.

Laten we dus beginnen met ons af te vragen: ‘Wat wil ik echt van het leven? Is het voldoende om gewoon van dag tot dag te blijven improviseren? Ga ik het vage gevoel van ontevredenheid negeren dat ik diep van binnen altijd voel als ik tegelijkertijd verlang naar welzijn en vervulling?’

We zijn eraan gewend geraakt te denken dat onze tekortkomingen onvermijdelijk zijn en dat we de tegenslagen moeten verdragen die ons ons hele leven ten deel zijn gevallen. We nemen de disfunctionele aspecten van onszelf als vanzelfsprekend aan, niet beseffend dat het mogelijk is om uit de vicieuze cirkel van uitputtende gedragspatronen te breken.

Vanuit boeddhistisch oogpunt zeggen de traditionele teksten dat elk wezen de mogelijkheid tot verlichting heeft, net zo zeker als dat elk sesamzaadje olie bevat. Desondanks dwalen we, om een andere traditionele vergelijking te gebruiken, in verwarring rond als een bedelaar die tegelijkertijd rijk en arm is omdat hij niet weet dat er een schat ligt begraven onder de vloer van zijn hut. Het doel van het boeddhistische pad is om in het bezit te komen van deze over het hoofd geziene rijkdom van ons, die ons leven de diepste betekenis kan geven.

De geest trainen

Het object van meditatie is de geest. Op dit moment is de geest tegelijkertijd verward, geagiteerd, rebels en onderhevig aan talloze geconditioneerde en automatische patronen. Het doel van meditatie is niet om de geest af te sluiten of te verdoven, maar om hem vrij, helder en evenwichtig te maken.

Volgens het boeddhisme is de geest geen entiteit, maar eerder een dynamische stroom van ervaringen, een opeenvolging van momenten van bewustzijn. Deze ervaringen worden vaak gekenmerkt door verwarring en lijden, maar we kunnen ze ook beleven in een ruime staat van helderheid en innerlijke vrijheid.

We weten allemaal heel goed, zoals de hedendaagse Tibetaanse meester Jigme Khyentse Rinpoche ons eraan herinnert, “dat we onze geest niet hoeven te trainen om ons vermogen om boos of jaloers te worden te verbeteren. We hebben geen boosheidsversneller of een trotsversterker nodig.” Daarentegen is het trainen van de geest cruciaal als we onze aandacht willen verfijnen en verscherpen; emotioneel evenwicht, innerlijke rust en wijsheid ontwikkelen; en toewijding willen cultiveren om aan het welzijn van anderen te kunnen bijdragen. We hebben in ons het potentieel om deze kwaliteiten te ontwikkelen, maar ze zullen zich niet vanzelf ontwikkelen, of alleen omdat we dat graag willen. Ze hebben training nodig. En elke training vereist doorzettingsvermogen en enthousiasme. We leren niet skiën door één of twee minuten per maand te oefenen.

Aandacht en opmerkzaamheid verfijnen

Galileo ontdekte de ringen van Saturnus nadat hij een telescoop had bedacht die voldoende helder en krachtig was en deze op een stabiele steun plaatste. Zijn ontdekking zou niet mogelijk zijn geweest als zijn instrument ontoereikend was geweest, of als hij het in trillende hand had vastgehouden. Evenzo, als we de subtielste mechanismen van ons mentale functioneren willen observeren en er invloed op willen hebben, moeten we absoluut ons vermogen om naar binnen te kijken verfijnen.

Om dat te doen, moet onze aandacht sterk worden aangescherpt, zodat die stabiel en helder wordt. We zullen dan kunnen observeren hoe de geest functioneert en de wereld waarnemen. En we zullen kunnen begrijpen hoe gedachten zich door associaties vermenigvuldigen. Ten slotte zullen we door kunnen gaan met het verfijnen van de waarneming van de geest totdat we het punt bereiken waarop we de meest fundamentele staat van ons bewustzijn kunnen zien, een perfect heldere en ontwaakte staat die altijd aanwezig is, zelfs in afwezigheid van de gewone gedachtestroom.

Wat meditatie niet is

Soms worden meditatiebeoefenaars ervan beschuldigd te veel op zichzelf gefocust te zijn, zich te wentelen in egocentrische introspectie en zich niet met anderen bezig te houden. Maar we kunnen een proces dat als doel heeft om de obsessie met het ‘ik’ te laten verzinken en altruïsme te cultiveren, niet als egoïstisch beschouwen. Dit zou hetzelfde zijn als een aspirant-arts de schuld te geven omdat hij jarenlang medicijnen heeft gestudeerd voordat hij zijn beroep ging uitoefenen.

Er zijn aardig wat clichés in omloop over meditatie. Laat me er meteen op wijzen dat meditatie geen poging is om een blanco geest te creëren door gedachten te blokkeren – wat toch onmogelijk is. Evenmin betrekt het de geest bij eindeloos nadenken in een poging het verleden te analyseren of op de toekomst te anticiperen. Evenmin is het een eenvoudig ontspanningsproces waarin innerlijke conflicten tijdelijk worden opgeschort in een vage, amorfe bewustzijnsstaat. Rusten in een staat van innerlijke verwarring heeft niet veel zin. Er is inderdaad een element van ontspanning in meditatie, maar die houdt verband met de verlichting die ontstaat door het loslaten van hoop en angsten, van gehechtheden en de grillen van het ego die onze innerlijke conflicten nooit voeden.

Beheersing die ons vrijmaakt

De manier waarop we in meditatie omgaan met gedachten is niet om ze te blokkeren, maar om ze als wolken te laten ontstaan en ze te laten oplossen in het veld van opmerkzaamheid. Op deze manier nemen ze ons doorlopend gedachtenproces niet over. Daarnaast bestaat meditatie uit het cultiveren van een manier van zijn die niet onderworpen is aan de patronen van gewoon denken. Het begint vaak met analyse, en gaat dan verder met contemplatie en innerlijke transformatie.

Vrij zijn is meester van onszelf zijn. Het is niet een kwestie van doen wat in ons opkomt, maar eerder onszelf bevrijden van de beperkingen die onze geest domineren en verduisteren. Het is een kwestie van ons leven in eigen hand nemen in plaats van het over te geven aan de neigingen die ontstaan door gewoonte en mentale verwarring. In plaats van het roer los te laten en de boot gewoon te laten drijven waarheen de wind waait, betekent vrijheid een koers uitzetten naar een gekozen bestemming – de bestemming waarvan we weten dat die het meest wenselijk is voor onszelf en anderen.

Het hart van de realiteit

Meditatie is niet, zoals sommige mensen denken, een middel om aan de realiteit te ontsnappen. Integendeel, het doel is om ons de realiteit te laten zien zoals die is, midden in onze ervaring, om de diepe oorzaken van ons lijden te ontmaskeren en mentale verwarring te verdrijven. We ontwikkelen een soort begrip dat voortkomt uit een duidelijker beeld van de werkelijkheid. Om dit begrip te bereiken mediteren we bijvoorbeeld over de onderlinge afhankelijkheid van alle verschijnselen, over hun voorbijgaande karakter en over het niet-bestaan van het ego dat wordt gezien als een solide en onafhankelijke entiteit.

Meditaties over deze thema’s zijn gebaseerd op de ervaring van generaties mediterenden die hun leven hebben gewijd aan het observeren van automatische, mechanische denkpatronen en de aard van bewustzijn. Vervolgens leerden ze empirische methoden voor het ontwikkelen van mentale helderheid, alertheid, innerlijke vrijheid, altruïstische liefde en mededogen. We kunnen echter niet alleen op hun woorden vertrouwen om onszelf van lijden te verlossen. We moeten voor onszelf de waarde ontdekken van de methoden die deze wijze mensen hebben onderwezen en voor onszelf de conclusies bevestigen die ze hebben ervaren. Dit is niet puur een intellectueel proces. Een lange studie van onze eigen ervaring is nodig om hun antwoorden te herontdekken en deze op een diep niveau in onszelf te integreren. Dit proces vereist vastberadenheid, enthousiasme en doorzettingsvermogen. Het vereist wat Shantideva ‘vreugde op deugdzame manieren’ noemt.

Zo beginnen we te observeren en te begrijpen hoe gedachten zich met elkaar vermenigvuldigen en een hele wereld van emoties, vreugde en lijden creëren. Vervolgens dringen we door in het scherm van gedachten en vangen we een glimp op van de fundamentele component van bewustzijn: het oer-cognitieve vermogen waaruit alle gedachten voortkomen.

De apengeest bevrijden

Om deze taak te volbrengen, moeten we beginnen met het kalmeren van onze turbulente geest. Onze geest gedraagt zich als een in gevangenschap levende aap die, in zijn opwinding, steeds meer verstrikt raakt in zijn ketenen.

Uit de draaikolk van onze gedachten ontstaan eerst emoties, dan stemmingen en gedragingen, en ten slotte gewoonten en karaktereigenschappen. Wat spontaan ontstaat levert niet noodzakelijkerwijs goede resultaten op, evenmin als het in de wind gooien van zaden goede oogsten oplevert.

We moeten ons dus gedragen als goede boeren die hun velden voorbereiden voordat ze hun zaden zaaien. Voor ons betekent dit dat het onze belangrijkste taak is om vrijheid te bereiken, door middel van het bevrijden van de geest.

Als we bedenken dat het mogelijke voordeel van meditatie is om ons elk moment van ons leven een nieuwe ervaring van de wereld te geven. En dan lijkt het niet overdreven om minstens twintig minuten per dag te besteden om onze geest beter te leren kennen en in dit soort openheid te trainen. De vervulling van meditatie kan worden omschreven als een optimale manier van zijn, of als echt geluk. Dit ware en blijvende geluk is een diep gevoel dat we het potentieel dat we in ons hebben voor wijsheid en prestatie tot het uiterste hebben gerealiseerd. Werken aan dit soort vervulling is een avontuur dat de moeite waard is om aan te beginnen.

Over de auteur

Geboren in Frankrijk in 1946 als zoon van de Franse filosoof Jean-François Revel en kunstenaar Yahne Le Toumelin, is Matthieu Ricard een boeddhistische monnik, auteur, vertaler en fotograaf. Hij bezocht India voor het eerst in 1967, waar hij grote spirituele meesters uit Tibet ontmoette. Na het behalen van zijn Ph.D. is hij afgestudeerd in celgenetica in 1972, en verhuisde hij naar de Himalaya-regio waar hij de afgelopen 45 jaar heeft gewoond.

Vertaling: Hansjelle Dijkstra

Bron: Matthieu Ricard/Global Heart

Meditatie is essentieel, maar ontoereikend

Veel mensen prijzen meditatie. Het artikel 70 voordelen van meditatie, (Engelstalig), kan zelfs de indruk wekken dat meditatie een wondermiddel zou zijn. Op een bepaalde manier is meditatie inderdaad een goede gewoonte.

Meditatie nodigt ons uit om diep in onszelf te kijken en verder te groeien voorbij onze mentale en emotionele grenzen. Maar als je 20 minuten per dag mediteert en de resterende 23 uur en 40 minuten de lessen en vaardigheden volledig negeert die door meditatie zijn ontwikkeld, is het resultaat onvolledig. Je hoort dit niet graag, en het is geen populair advies – maar het is de waarheid.

Hulpmiddel in je gereedschapskist

Meditatie is een krachtig ‘hulpmiddel’ dat de effectiviteit van andere hulpmiddelen scherper maakt. Toch is het in sommige gevallen misschien niet de meest bruikbare tool. Een paar voorbeelden:

Voor het loslaten van de schaduwkanten van je persoonlijkheid kunnen zelfreflectie en therapie nodig zijn.
Voor het openen van je hart en je verbinden met God kan gebed geschikter zijn.
Voor het creëren van positieve veranderingen in je leven, en van gewoonten, inspanningen en herinneringen, is het bepalen van je doelen en je activiteiten net zo belangrijk.

Meditatie is één van de mogelijkheden om persoonlijk en spiritueel te groeien. Meditatie kan je leven prachtige voordelen brengen, maar is op zichzelf niet toereikend. Het is beter om dit te combineren met andere toepassingen en benaderingen.

Meditatie is waardevol, maar er is méér.

In zijn traditionele oorsprong wordt meditatie niet geïsoleerd gezien.

In het boeddhisme bijvoorbeeld, is meditatie een van de drie pijlers van de beoefening, (samen met moraliteit en wijsheid). In yoga tradities wordt meditatie gezien als een geavanceerde praktijk die voorbereiding vereist, bijvoorbeeld in de vorm van lichaamswerk ( asana’s ), ademwerk, ( pranayama ), en veranderingen van levensstijl, ( yama , niyama ).

Het is goed om aan meditatie te beginnen. Je zult daar verschillende voordelen mee kunnen behalen. Maar het is pas door het integreren van andere gereedschappen, toepassingen en inzichten, dat je er meer mee behaalt. Anders kan meditatie niet meer dan een ontstressingsmiddel blijven.

Complementaire activiteiten bij meditatie

Laten we eens kijken naar enkele kernactiviteiten die heel goed aansluiten op meditatie. Je hebt ze niet allemaal nodig. Bekijk welke het beste bij je persoonlijkheid en behoeften past.

Zelfreflectie

Dit is het vermogen om introspectief te zijn. Om met onderscheidende ogen te kijken naar je gedrag, motivaties, gedachten, emotionele patronen en acties. Het betekent niet om jezelf te kritiseren of te berispen, maar om op een intelligente manier na te denken over wat werkt en wat niet.

Hieronder staan enkele krachtige vragen die je zelfreflectie kunnen sturen. Laten we aannemen dat je een bepaald gevoel of gedachtepatroon onderzoekt. Je kunt je dan afvragen:

Waarom voel/denk ik zo? Wat zit er echt achter?
Is dit gebaseerd op feiten of op veronderstellingen? Klopt het echt?
Levert dit mij hogere doelen en idealen op, of creëert dit stress?

Deze vragen kunnen vele vormen aannemen. De essentie is echter om duidelijk te zien wat er in je gebeurt en je veronderstellingen te toetsen. Dan kun je dieper leren.

In dit proces kan het bijhouden van een dagboek nuttig zijn. Het is belangrijk om radicaal eerlijk naar jezelf te kijken. Zelfs als je weet dat je soms je eigen leven saboteert, dat je dwaze beslissingen neemt en je dat allemaal in het geheim wilt blijven doen! Dat is jouw keuze. Maar op zijn minst dien je dit duidelijk te onderkennen. Lieg niet tegen jezelf.

Zonder zelfreflectie wordt de persoonlijke en spirituele groei die mogelijk is ernstig beperkt.

Studie

Spirituele studie kan de vorm aannemen van het lezen van teksten van je traditie, van het bijwonen van studiegroepen, workshops, het volgen van online cursussen, of het één-op-één onderricht van een leraar. Het kan ook het lezen betekenen van teksten over psychologie en andere verwante gebieden. Het doel is om jezelf bloot te stellen aan andere perspectieven, om te leren van de studie en levenslessen van iemand anders, dan hoef jij niet nog eens dezelfde pijn te doorstaan.

Je kunt ook vorderingen maken door het bestuderen van spirituele boeken. Een goed boek kan je iets leren, je motiveren om te oefenen, en je het gevoel geven alsof je in de aanwezigheid van een meester zit.

Lichaams- en ademwerk

De beperkingen van onze geest, de schaduwen, de onwetendheid en de negatieve emoties – ze leiden tot overeenkomstige uitdrukkingen in ons lichaam en in onze ademhaling. Vaak is het werken op het niveau van lichaam en adem bereikbaarder omdat dit tastbaarder en stabieler is dan de geest.

Lichaam, geest en ademhaling zijn innig met elkaar verbonden. Je kunt aan elk ervan werken om je staat van zijn te veranderen.

Stel dat je bijvoorbeeld worstelt met angstgevoelens. Die manifesteren zich in de geest als rusteloze gedachten. Maar die manifesteren zich ook in je lichaam in de vorm van spanning, en in je ademhaling, als ondiepe en onregelmatige patronen.

Meditatie kan daar zeker bij helpen – door je ofwel toe te staan om diep in je angst te duiken en het daar ‘op te lossen’. Of door je aandacht op iets anders te richten. Het kan echter eenvoudiger zijn om je door je angst heen te werken door specifieke ademhalingsoefeningen te doen en fysieke yoga. Het diep en ritmisch regelen van je ademhaling, zelfs al is het maar gedurende vijf minuten, pranayama (yoga-ademhaling), kan de basis leggen voor diepere meditatie.

Menselijke interactie

Diepe menselijke interactie is een rijk laboratorium voor persoonlijke groei. Het kan vele vormen aannemen. We concentreren ons hier op drie keuzes: therapie, sociale interactie, en intieme relaties.

Therapie, counseling en coaching kunnen nuttig zijn om om te gaan met persoonlijkheidspatronen en met mindsets die je beperken. Dit stelt je in staat om je schaduw naar het licht te brengen, en om je van bepaalde emotionele energieën te bevrijden die je nog gevangen houden.

Wil je weten hoe verlicht je bent? Vraag het aan je oma. Of je partner.

Maatschappelijke wisselwerking biedt ook mogelijkheden voor zelfstudie. Veel van onze triggers komen aan het licht in de wisselwerking met andere mensen. De aanwezigheid van de ander is een hulpmiddel om ons uit te laten dagen, ons te polijsten en om ons onze eigen patronen te zien weerspiegeld alsof een ander naar ons kijkt. De metafoor die in zen kloosters wordt uitgedragen is dat we als een ruwe diamant zijn.

De alledaagse ontberingen en conflicten van het gemeenschapsleven slijpen gedurende langere tijd onze grove oppervlakken en laten ons op den duur schitteren.

Intieme relaties bieden ons een waardevolle mogelijkheid voor het ontwikkelen van zelfkennis en transformatie. Van alle mensen is onze partner het beste in staat om ons van onze schaduwzijde, van ons verslavingsgedrag, en van onze vooroordelen bewust te maken. Meer dan wie dan ook. Hij of zij kan ons met onszelf confronteren, zodat we kunnen leren om ons gedrag te veranderen of op te geven.

Daarmee is het aangaan van een intieme relatie -met openheid van hart en geest- een geweldige oefening en uitdaging.

Een meer holistische benadering

Het lijdt geen twijfel dat meditatie, zelfs op zichzelf, je al veel voordelen en transformatie kan brengen. Het is echter pas door andere activiteiten en andere aspecten van je leven ermee te integreren dat je een optimaal rendement uit je meditatie kunt behalen. De sleutel is ‘integratie van geest-lichaam-hart’. Integratie van meditatie met je dagelijks leven. Zodat je heel bent als je mediteert.

De sleutel is ‘integratie van geest-lichaam-hart’.

Meditatie geeft je de mogelijkheid om beter te kijken waardoor je meer mogelijkheden ontdekt om te kiezen. (Doordat je dan minder reactief en impulsief bent). Maar je moet toch nog steeds de bereidheid hebben om naar jezelf te kijken, met eerlijkheid, en met de discipline om consequent verstandiger keuzes te maken, gebaseerd op je beste inzichten.

Beschouw daarom je meditatie als een belangrijk hulpmiddel. Of je nu probeert te groeien als persoon, of om meer spirituele bevrijding te bereiken. Op zijn minst zou het integreren van de gewoonte van zelfreflectie en studie ook standaard in je gereedschapskist moeten zitten.

Auteur: Giovanni Dienstmann

Vertaling: Hansjelle Dijkstra

De overeenkomsten en verschillen tussen tien klassieke meditatietechnieken door Patrick Zeis

(Waar in deze tekst een persoon wordt aangeduid als ‘hij’ heeft dat natuurlijk ook betrekking ‘zij’.)

Hoewel meditatie in de westerse wereld pas in de vorige eeuw breed in de belangstelling is komen te staan, wordt aangenomen dat meditatie al werd beoefend in de vroege Oudheid. De eerste geschriften die meditatievormen beschrijven zijn te vinden in de Veda’s, de heilige geschriften van de hindoes. Van de Veda’s wordt aangenomen dat ze rond 1.500 voor Christus werden geschreven. Geologen die opgravingen deden in de Indus Vallei, de geboorteplaats van het moderne hindoeïsme, vonden rond 1920 wandschilderingen waarop yogi’s in lichaamshoudingen waren afgebeeld waarvan ze vermoeden dat die nog vele eeuwen eerder zijn gemaakt. Sindsdien zijn allerlei vormen van meditatie over de hele wereld verspreid en geëvolueerd op manieren die hebben geleid tot een eindeloze verscheidenheid aan meditatietechnieken.

Tegenwoordig heeft een breed scala aan meditatietechnieken niet alleen een belangrijke plaats gekregen in bepaalde religies, ze worden ook zonder religieuze betekenis beoefend. Naast het hindoeïsme schrijven het boeddhisme, het taoïsme , het jainisme, en het sikhisme allemaal verschillende meditatie toepassingen voor aan hun volgelingen. Er wordt algemeen aangenomen dat elke vorm van boeddhistische meditatiebeoefening seculier van aard is, omdat de leer van de Boeddha volledig agnostisch was en is. Meer recentelijk passen sommige psychologen en natuurgeneeskundigen in de westerse wereld aanvullende meditatietechnieken toe.

Ongeacht iemands religieuze overtuigingen en meditatietechniek is er één vast gegeven: meditatie vergroot het vermogen om iemands leven op het mentale, fysieke en emotionele niveau te verbeteren.

Soorten meditatieoefeningen

Een Sikh die mediteert in de Gouden Tempel

Voordat we beginnen met het verkennen van de tien meditatietechnieken die in dit artikel worden gepresenteerd, is het verhelderend om eerst een aantal grote overkoepelende meditatiecategorieën te onderscheiden waar de afzonderlijke toepassingen de exponenten van zijn. Hoewel er geen universeel vastgesteld aantal meditatievormen is, kan elke meditatietechniek worden ingedeeld in een of meer van de vier soorten meditatiepraktijken die we hier bespreken.

Opgemerkt moet worden dat, ongeacht de meditatiecategorie, of categorieën, waar een praktijk van is afgeleid, er twee primaire componenten zijn voor elke meditatieoefening: Mindfulness en Concentratie .

Voor elke mediterende, ongeacht diens ervaringsniveau, is het ontwikkelen en versterken van zowel aandacht als concentratie van vitaal belang voor de beoefening, en zullen deze van invloed zijn op de resultaten die ze bij het zitten verkregen kunnen worden. Bhante Gunaratana, een Sri Lankaanse boeddhistische monnik en auteur van Mindfulness in Plain English, vertelt ons:

“Aandacht (mindfulness) en concentratie zijn bij meditatie onafscheidelijk met elkaar verbonden. Mindfulness is de meest gevoelige van de twee, hij merkt dingen op. Concentratie voorziet in kracht, hij houdt de aandacht vast op één onderwerp. Idealiter maakt mindfulness er deel van uit. Mindfulness kiest ‘de objecten van aandacht’, en neemt waar als de aandacht is afgedwaald. Concentratie doet het eigenlijke werk om de aandacht op je gekozen object vast te houden. Als een van deze kwaliteiten verzwakt mislukt je meditatie.’’

Gerichte aandacht meditatietechnieken: Hoewel mindfulness en concentratie voor elke meditatiebeoefening van belang zijn, kunnen bij individuele meditatietechnieken één van deze twee componenten soms sterker zijn dan de andere. Gerichte aandacht meditatietechnieken staan erom bekend dat ze het concentratie aspect van meditatie gebruiken om de geest op een bepaald object van de focus te stabiliseren. Meditatiepraktijken die individuen instrueren om voortdurend op hun ademhaling te letten, om een mantra te herhalen, of zich op een beeld te concentreren, zouden als aandachtmeditatietechnieken kunnen worden beschouwd.

Open aandacht meditatietechnieken: Waar geconcentreerde aandachttechnieken zich vooral bezighouden met de concentratie component van meditatie, benadrukken open aandacht meditatietechnieken de andere component: mindfulness. Een mediterende die deze techniek gebruikt, zal open willen blijven en zich bewust willen zijn van zijn ervaringen, zonder gehechtheid of oordeel. Net zoals iemand de golven van een oceaan ziet komen en gaan, zal iemand die oefent met een open aandacht meditatietechniek zijn zintuiglijke en mentale stimuli willen volgen.

Analytische meditatietechnieken: analytische meditatie kan als een essentieel onderdeel van elke meditatieoefening worden beschouwd, en kan aanvullend worden gebruikt als een techniek die gericht is op gerichte waarneming of open aandacht. In analytische toepassing denken mediterenden bewust na over belangrijke vragen en onderzoeken ze onjuiste waarneming op onwaarheid. Op deze manier ontwikkelen ze positieve persoonlijke kwaliteiten en vergroten ze het inzicht in spirituele waarheden. Zo stellen ze zich in staat om veranderingen aan te brengen op emotioneel en cognitief niveau. Een van de belangrijkste doelen van analytische meditatie voor spirituele aspiranten is om het ware zelf los te koppelen van het ego.

Creatieve meditatietechnieken: Vergelijkbaar met analytische meditatietechnieken, stellen creatieve meditatie-oefeningen mediterenden in staat om nuttige persoonlijke kwaliteiten te cultiveren en het begrip van de werkelijkheid te vergroten. Dit wordt bereikt door processen als visualisatie en het werken met energie in plaats van analytische vraagstelling. Er is een breed scala aan creatieve meditatietechnieken die gericht zijn op het ontwikkelen van specifieke innerlijke toestanden, door een combinatie van beeldtaal, energie en contemplatie. Daarnaast zijn er andere vormen van creatieve meditatie die worden gebruikt om zowel de interne als de externe gezondheid te bevorderen.

Nu we de overkoepelende vormen van meditatie hebben benoemd, kunnen we beginnen met het verkennen van tien beproefde meditatietechnieken die in deze vier categorieën vallen.

Gerichte aandacht meditatietechnieken

1) Zazen Meditatie (aandachtige ademhaling)

Zenmeester Thich Nhat Hanh

In de traditie van het Zen Boeddhisme is geen oefening zo belangrijk als Zazen-meditatie of ‘zitmeditatie’. Omdat elke meditatietechniek die we hier zullen onderzoeken vereist dat mediterenden tijdens de oefening moeten zitten, is Zazen een geweldige methode om te beginnen. Er is een groot scala aan verschillende aanvullende technieken die Zen boeddhisten gebruiken in Zazen, waarbij de meest basale de mindfull ademhaling is .

Hoewel er meningsverschillen bestaan over welke meditatietechnieken de beste zijn zal meditatie, zowel religieus als niet religieus, ervan uitgaan dat ademhaling een onmisbaar hulpmiddel is. Door de aandacht op de ademhaling te richten, kunnen mediterenden de geest kalmeren en een staat van verhoogd bewustzijn bereiken.

Meditatie instructie

Om de bewuste ademhalingstechniek van Zazen toe te passen dienen mediterenden een comfortabele zithouding aan te nemen, met een rechte rug en met de kin loodrecht naar de grond gericht. Ze sluiten hun ogen en mond, ontspannen de rest van hun lichaam, en leggen hun handen soepel op schoot; (gebruik deze zitinstructie ook voor de andere negen technieken).

Om vanuit rust en ontspanning te beginnen starten Zazen mediterenden met een bewuste ademhalingsoefening door hun inademingen en uitademingen te tellen, met hun aandacht gericht op hun ‘hara’. Zen boeddhisten geloven dat de ‘hara’, het gebied onder de navel, hun spirituele centrum is. Terwijl beoefenaren hun aandacht richten op de hara, en deze zien opkomen en neergaan, tellen ze in stilte elke inademing en uitademing. Bij de eerste inademing tellen ze in stilte ‘één’ en bij de eerste uitademing ‘twee’. Bij de tweede inademing tellen ze ‘drie’ en bij de tweede uitademing ‘vier’.

Het doel van deze Zazen aandacht ademhalingstechniek is om deze concentratie vast te houden tot tien, zonder dat er mentale gedachten ontstaan. Nadat een mediterende één cyclus van tellen tot tien heeft voltooid, zou hij het proces opnieuw bij één kunnen starten. Het is belangrijk om op te merken dat men in deze Zazen-oefening, en in elke andere meditatieoefening, moet streven naar een niet-oordelende acceptatie van wat de ervaring ook brengt. Het gaat erom zich bewust te worden van het moment waarop de geest afdwaalt, voordat die weer zachtjes wordt teruggebracht naar de ademhaling. Er wordt gezegd dat deze eenvoudige techniek een goede manier is om de voortgang in je vermogen tot concentratie en het vasthouden van je aandacht te meten.

2) Ohm Meditatie

Het heilige symbool Ohm

In elke grote spirituele traditie van India zijn er meditatietechnieken die mantra’s gebruiken als hulpmiddel om de concentratie te bevorderen. Mantra’s kunnen een geluid zijn, een woord, of een korte spreuk met een bepaalde betekenis. Beoefenaren gebruiken deze mantra’s als hun focusobject, en ze herhalen die stilzwijgend voor zichzelf, of ze chanten de mantra hardop. In het hindoeïsme wordt de heilige Ohm (Aum) klank gekoesterd als mantra omdat het wordt beschouwd als het ware geluid van het ontstaan van de schepping. Hindoes associëren de Ohm klank als symbool van een aantal belangrijke religieuze concepten, waaronder het eeuwige zelf, Atman, en de ultieme realiteit, Brahman. Niet alleen is Ohm belangrijk voor Hindoes, dit geldt ook voor Jains, Boeddhisten en Sikhs, die de klank op dezelfde manier gebruiken als een onderdeel van mantra meditatietechnieken.

Meditatie instructie

Net zoals veel andere op mantra gebaseerde technieken, is het mogelijk om de Ohm Meditatie te beoefenen door deze heilige mantra stil te herhalen of hardop te chanten. Er wordt gezegd dat bij het herhaald stilzitten in meditatie Ohm de geest doet oplossen in zijn goddelijke bron. Om de Ohm meditatie te beoefenen moet je comfortabel zitten, zoals hierboven beschreven, de ogen sluiten, en beginnen met stil in het hoofd Ohm te ‘zingen’. Er is een aantal verschillende Ohm meditatie-oefenvariaties, waarbij een van de gemakkelijkste is om de Ohm klank met de ademhaling te coördineren. Dit betekent dat mediterenden bij het beoefenen stil Ohm reciteren op hun inademing en op dezelfde manier Ohm chanten op de uitademing. Voor nieuwe mediterenden die geïnteresseerd zijn in de Ohm-meditatie, is het raadzaam om te beginnen met oefenen door elke dag 10 tot 15 minuten te zitten.

3) Transcendente Meditatie

Een andere mantra meditatietechniek, afkomstig uit hindoe-kringen, is Transcendente Meditatie (TM). Halverwege de jaren-50 onderwees de hindoe goeroe Maharishi Mahesh Yogi de Transcendente Meditatietechniek. Eerst alleen in India. Maar al snel daarna explodeerde de populariteit van TM wereldwijd. In 1980 werd beweerd dat minstens een miljoen mensen over de hele wereld hadden geleerd hoe ze TM moesten beoefenen, waaronder vele beroemdheden zoals de Beatles. Hoewel de TM-techniek duizenden jaren terug te voeren is naar de Vedische periode in India, is TM nu een van de meest populaire vormen van meditatie. In schril contrast met de universeel bekende Ohm-mantra zijn TM-mantra’s gepersonaliseerd, en kunnen ze alleen worden verkregen na onderricht door een getrainde TM-leraar.

Meditatie instructie

Omdat TM-mantra’s gepersonaliseerd en duur zijn, is het onmogelijk om hier voorbeelden te geven. Er wordt gezegd dat de criteria voor het kiezen van mantra’s alleen bekend zijn bij opgeleide TM-leraren. Maar veel antagonisten van de techniek gaan ervan uit dat de mantra’s gebaseerd zijn op een unieke combinatie van iemands leeftijd en geslacht. Als iemand een ‘eigen’ TM-mantra heeft, wordt gezegd dat die fungeert als een voertuig dat de mediterende meeneemt naar een plaats van natuurlijke mentale rust die ten alle tijde aanwezig is, maar die toch verborgen blijft. Mediterenden die de TM-techniek gebruiken wordt geadviseerd om elke dag 15-20 minuten te oefenen. Een andere populaire meditatiepraktijk die nauw verwant is aan TM is Primordial Sound Meditation (PSM), die is ontwikkeld door de toenmalige collega van Maharishi, Deepak Chopra. Zowel TM als PSM zijn kritisch onder de loep genomen vanwege de pittige prijzen die ze in rekening brengen aan mensen die gepersonaliseerde Vedische mantra’s willen hebben.

Open-aandacht meditatietechnieken:

4) Mindfulness Meditatie

In het afgelopen decennium leek er in de westerse wereld een soort revolutie in mindfulness gaande te zijn. Tegenwoordig publiceren grote nieuwsmedia als The New York Times, Time en The Huffington Post, regelmatig artikelen over mindfulness. Hoewel de oorsprong van mindfulness meditatie terug te voeren is op oude hindoeïstische en boeddhistische praktijken, komt vooral de westerse mindfulness pionier Jon Kabat-Zinn de eer toe veel te hebben gedaan voor het populariseren van mindfulness meditatie. Kabat-Zinn, directeur van het Centrum voor Mindfulness aan de Universiteit van Massachusetts, is vooral bekend door het ontwikkelen van een Mindfulness-gebaseerd-stress-reductieprogramma MBSR in 1979. Hij heeft zijn academische en professionele onderscheidingen positief gebruikt om onderzoek te bevorderen naar de voordelen van meditatie als middel om het leven te verlichten.

Meditatie instructie

Zoals in aandachtgerichte meditatieoefeningen een focusobject is gekozen, zo adviseren westerse mindfulness meditatietechnieken je om je te concentreren op het continu veranderende ‘huidige moment’. Je kunt de oefening het best beginnen door je te concentreren op een aantal in- en uitademingen. Zo kom je langzaam in een verhoogde staat van bewustzijn. Zodra mediterenden het gevoel hebben dat de geest rustig is en volledig aanwezig, zullen ze zich helemaal ontspannen in de stroom van de voortdurend veranderende ervaring.

Het is voorspelbaar dat tijdens het oefenen van mindfulness, mediterenden afgeleid zullen worden door gedachten, lichamelijke gewaarwordingen, emoties, en geluiden van buiten. Als dit gebeurt is het de taak van de beoefenaar om zich ervan bewust te zijn dat de aandacht is weggevoerd van het huidige moment. Geen probleem: het advies is niet-oordelend terug te keren naar gewoon zijn. Het enige dat je dan hoeft te doen is rustig zitten en kijken hoe gedachten, emoties, geluiden en lichamelijke gewaarwordingen, als wolken in de lucht zijn die komen en gaan.

Een belangrijk doel van mindfulness meditatie voor westerlingen is om te leren genieten van het huidige moment, zonder zich zorgen te maken over allerlei zaken die nog gedaan of bereikt moeten worden. Docenten mindfulness-meditatie leren hun studenten hoe ze vrij kunnen komen van alsmaar iets te moeten doen, en ze stimuleren hen om plezier te krijgen in het verkeren in een staat van aanwezig zijn.

5) Vipassana Meditatie

Veel vooraanstaande mensen in de boeddhistische gemeenschap geloven dat Vipassana-meditatie de door de Boeddha zelf onderwezen techniek was. Mede dankzij de instructies, afkomstig van een van de meest geliefde figuren van de meditatiegemeenschap, SN Goenka, is Vipassana nu in bijna elk deel van de wereld toegankelijk. Goenka volgde zijn eerste 10-daagse Vipassana-cursus in 1956, op 32-jarige leeftijd, onder leiding van de beroemde Vipassana-leraar Sayagya U Ba Khin.

Goenka, op dat moment een toegewijde hindoe en prominente Birmese zakenman, was in eerste instantie op zoek naar Vipassana-meditatie met als enige doel zijn migrainehoofdpijn te verlichten. Hij raakte helemaal in de ban van deze techniek en zette een wereldwijde Vipassana-organisatie op die momenteel 170 meditatiecentra over de hele wereld telt. Toen Goenka in 2013 op 89-jarige leeftijd overleed, liet hij een imposante erfenis achter. Nog altijd heeft iedereen, ongeacht zijn of haar religieuze overtuiging, sociaal-economische status of geslacht, de mogelijkheid om gratis een Vipassana meditatiecursus te volgen en de techniek mede te leren met behulp van video- en audio-opnames van Goenka zelf.

Meditatie instructie

Vipassana meditatie heeft wereldwijd veel bijval gekregen. Vooral omdat deze techniek een uniek vermogen biedt om mediterenden inzicht te geven in de ware aard van zichzelf, van anderen, en van de wereld in het algemeen. In de traditie van Vipassana wordt ervan uitgegaan dat iemands begeerte naar en afkeer van bepaalde lichamelijke gewaarwordingen, een mens vasthouden in een cyclus van lijden. Mediterenden wordt geleerd om lichamelijke gewaarwordingen in hun lichaam te onderzoeken en waar te nemen. Omdat de vergankelijke aard van de werkelijkheid het onmogelijk maakt om uitsluitend positieve ervaringen en sensaties te ervaren, leren beoefenaars een techniek van gelijkmoedigheid en onverschilligheid naar elke gewaarwording.

Lichaamskaart van Vipassana

Een Vipassana meditatieoefening begint met het sluiten van de ogen om vanuit een bewust gewaarzijn het hele lichaam systematisch te scannen, en de verschillende gewaarwordingen die zich daarbij voordoen uitsluitend te observeren. De lichaamskaart van Vipassana (hierboven) schetst ruwweg de gebieden, zo groot als een hand, die mediterenden waarnemen. Deze reeks begint bij de kruin op het hoofd en gaat methodisch naar elke plek van het lichaam, zowel aan de voor- als achterzijde. Daarbij kan een afgekaderd gevoel in elke ruimte worden waargenomen, voordat men naar het volgende gebied gaat. Hoewel het aanvankelijk een uitdaging kan zijn om lichamelijke gewaarwordingen, die zich in veel verschillende vormen manifesteren, te observeren, is het zeker dat ze echt aanwezig zijn. Omdat het lichaam in de eerste plaats bestaat uit kleine moleculen van bewegende energie, treden er altijd sensaties op.

Het doel van Vipassana meditatie is om bewustzijn en gelijkmoedigheid te ontwikkelen van zowel positieve als negatieve gewaarwordingen. Daarvan wordt gezegd dat het iemands geconditioneerde gehechtheid aan positieve sensaties, en aversie ten opzichte van negatieve sensaties, kan opheffen. Er wordt gezegd dat mediterenden door volhardend en ijverig op deze manier te oefenen, kunnen evolueren naar een staat van niet-aflatende gelijkmoedigheid, en uiteindelijk van bevrijding.

Analytische meditatietechnieken

6) Nar-Yar zelfonderzoek meditatie (wie ben ik?)

Ramana Maharshi

De jonge Hindoe Venkataraman Iyer zou in 1896 een ervaring hebben gehad die het meditatielandschap voor altijd veranderde. Toen hij in zijn kamer zat -hij was toen 16 jaar- werd hij overmand door een hevige angst om dood te gaan. Hij was er zeker van dat hij op dat moment zou sterven, maar in plaats van zijn voogd of broer daarover te vertellen, besloot de jongen dat hij het probleem zelf moest oplossen. Venkataraman, die bekend werd als Ramana Maharshi, begon zichzelf vragen te stellen over de betekenis van de dood. Hij raakte in een diepe staat van contemplatie en probeerde vast te stellen wie of wat precies sterft als je doodgaat. Wat Maharshi ontdekte, was dat hij niet zijn lichaam of zijn geest was, maar zijn ziel, waarvan hij besefte dat die eeuwig is. Spoedig daarna, verliet Maharshi zijn huis en ging naar de heilige Arunachala heuvel, waar hij de rest van zijn dagen op zou doorbrengen met mediteren en onderwijzen. Zijn leerweg is bekend geworden als ‘Selfinquiry Inquiry meditatie’, Zelfonderzoek.

Meditatie instructie

Het uitgangspunt van de zelfonderzoekende meditatietechniek van Maharshi is redelijk gemakkelijk te begrijpen, omdat het alleen gebaseerd is op de activiteit van het je voortdurend en consequent afvragen: ‘Wie ben ik?’

Mediterenden die de Self Inquiry meditatie beoefenen, proberen afstand te doen van hun ego en zich te bevrijden van gehechtheid aan de buitenwereld, zodat ze alleen vanuit hun ziel kunnen leven. Maharshi vertelt ons dat door bewust en volhardend de vraag te stellen ‘Wie ben ik?’, de gedachten, overtuigingen en oordelen van ons ego uiteindelijk zullen verdwijnen. Als iemand zich afvraagt ’Wie ben ik?’, zal het duidelijk worden dat er feitelijk geen echt bestaan is naast het ware zelf. Maharshi vertelt spirituele zoekers dat zij door zich deze vraag te stellen regelmatig zullen worden teruggebracht naar hun hartcentrum, wat de plaats is waarvan hij zegt dat alle mensen ernaar zouden moeten streven om daar permanent in te leven.

In aanvulling op de vraag ‘Wie ben ik?’, formuleerde Maharshi een tweede vraag die kan worden gesteld als mensen terecht komen in allerlei gedachtespinsels. Door jezelf af te vragen ‘wie is het die deze dingen denkt?’ worden mediterenden gedwongen om eerst terug te keren naar de vraag ‘Wie ben ik?’. Door gedwongen te worden om de oorspronkelijke vraag opnieuw te stellen, worden mediterenden teruggestuurd naar hun hartcentrum.

7) Neti-Neti meditatie (niet dit, niet dat)

Er zijn veel overeenkomsten tussen de Net-Neti meditatietechniek en de zelfonderzoekstechniek van Ramana Maharshi. Net zoals de zelfonderzoek toepassing van Maharshi erop is gericht om de sluier van onwetendheid weg te nemen door te kijken naar de ware aard van jezelf, wordt de Neti-Neti meditatie gebruikt als een middel dat mensen helpt om waanideeën, overtuigingen en vooroordelen uit te wissen, met als doel om terug te keren naar het permanent leven in het absolute. Maharshi’s zelfonderzoekstechniek kan worden gezien als een toepassing van de oude Neti-Neti techniek, zoals deze wordt vermeld in enkele van de oudste en belangrijkste hindoe-geschriften, waaronder de Upanishads. Grote hindoeïstische zieners en wijzen zijn ervan overtuigd dat de beoefening van Net- Neti, wat betekent ‘niet dit, niet dat’ of ‘noch dit, noch dat’, iemand kan helpen om zich los te maken van zijn ego en om zijn misvattingen over de wereld te ontmantelen.

Meditatie instructie

Net-Neti meditatie is gebaseerd op het uitgangspunt dat ieder van ons deel uitmaakt van de absolute goddelijke realiteit die alle etiketten verwerpt en die niet in woorden kan worden beschreven. De hindoeïstische theologie vertelt ons dat mensen zich ten onrechte identificeren met hun ego dat bestaat uit de fysieke lichamen, cognities, emoties, maatschappelijke rollen en andere individuele kenmerken. De Net-Neti meditatie heeft tot doel om deze illusoire veronderstellingen te doorbreken door te onderzoeken wat een individu niet is.

Om Net-Neti meditatie te beoefenen, kan je je onjuiste aannames over wie je werkelijk bent analytisch onderzoeken op een manier die misvattingen opheft, en die laat zien wat ze niet zijn. Mediterenden die met de Neti-Neti-techniek oefenen, zullen in de loop van de tijd afzonderlijke lichaamsdelen, hun hele lichaam, zintuigen, verschillende percepties en emoties, de rollen die ze in de maatschappij spelen, de verhalen die ze zichzelf vertellen en hun ego verder willen onderzoeken.

Een mediterende die Net-Neti begint te beoefenen kan zich vragen stellen over zijn fysieke lichaam, zoals: ‘waar begint dit lichaam?’, ‘ben ik dit lichaam?’, ‘ben ik deze tenen?’, ‘waar is het ik in dit hoofd? ‘, en ‘ben ik dit lichaam?’ Door actief over deze dingen na te denken zou de mediterende vragen alleen mogen beantwoorden met ‘nee’, of met ‘Neti-Neti,’ of ‘niet dit, niet dat’. Nadat een beoefenaar zijn lichaam heeft onderzocht, en zich heeft bevrijd van misvattingen over het lichaam, kan hij zich verplaatsen naar de andere eerder genoemde kenmerken. Het wordt aangenomen dat door gebruik te maken van de Neti-Neti-techniek, iemand in staat is om de sluier van onwetendheid te verwijderen die je ervan weerhoudt om te leven vanuit het goddelijke absolute.

Creatieve meditatietechnieken

8) Metta Meditatie (Liefdevolle Vriendelijkheid)

De volgende twee meditatietechnieken die we zullen onderzoeken zijn afkomstig uit het boeddhisme en beogen deugdzame toestanden van liefdevol mededogen te cultiveren. Volgens boeddhistische geschriften zijn er vier sublieme staten, of vier onmetelijkheden, die ontwikkeld moeten worden: liefderijke goedheid, mededogen, gedeelde vreugde en gelijkmoedigheid. Om het ontwikkelen van deze staten te ondersteunen, wordt een aantal toepasselijke meditatietechnieken aanbevolen, die al honderden eeuwen door spirituele leerlingen worden toegepast. Een bekende techniek is de Metta, of de ’liefdevolle vriendelijkheid’ meditatie, die op een creatieve manier liefdevolle vriendelijkheid bevordert door mediterenden op te dragen om wensen van welzijn naar jezelf, naar anderen en naar de hele mensheid te sturen.

Meditatie instructie

Er is een aantal verschillende variaties van Metta Meditatie die mediterenden helpen om liefderijke goedheid voor zichzelf en voor anderen op te roepen. Voordat we met Metta meditatie beginnen moeten we onze aandacht eerst richten op ons hartcentrum met als doel om positieve gevoelens van liefdevolle vriendelijkheid teweeg te brengen. Als je met de oefening begint kun je jezelf visualiseren en goede wensen naar je ‘zelfbeeld’ sturen, en de volgende wensen herhalen: Moge ik gelukkig zijn. Moge ik gezond zijn. Moge ik veilig zijn. Moge ik vredig en op mijn gemak zijn.

Na een periode van liefderijke vriendelijkheid tegenover zichzelf, kunnen mediterenden vervolgens doorgaan met het visualiseren van andere mensen en deze wensen herhalen, door ook naar hen deze goedwillende energie te sturen. In Metta meditatie is het gebruikelijk om dit samen met andere mensen te doen. Veel Metta instructies geven de mediterenden aan om te werken met een geliefde, met een neutrale persoon die ze niet kennen, en ook met een persoon met wie ze eerder problemen hebben gehad. Voor anderen dan voor jezelf kan je dan zeggen: Moge je gelukkig zijn. Moge je gezond zijn. Moge je veilig zijn. Moge je vredig en op je gemak zijn.

Na het voltooien van het proces van de visualisatie kan de meditatie worden beëindigd door de liefdevolle energie die in de beoefening werd gecultiveerd naar zijn omgeving, stad en de hele wereld te sturen.

9) Tonglen Meditatie (Geven en Ontvangen)

Tonglen Meditatie is een andere boeddhistische meditatietechniek die zich richt op het cultiveren van liefdevolle vriendelijkheid en mededogen jegens iedereen. Meer specifiek is Tonglen, wat ‘geven en nemen’ betekent, een toepassing die diepgeworteld is in de Tibetaans-boeddhistische meditatiefilosofie, en die tot doel heeft om het mededogen naar anderen te vergroten en de gehechtheid aan het eigen zelf te verminderen. Veel menselijk lijden wordt volgens boeddhistische leringen veroorzaakt door ons onvermogen om de realiteit van niet-zelf te herkennen, wat de oorzaak is van waarom we handelen vanuit het egoïstische, egocentrische ‘ik’. Door Tonglen meditatie te beoefenen, kunnen individuen beginnen te handelen vanuit een meer levenbevestigende en onzelfzuchtige levenshouding.

Meditatie instructie

Hoewel er varianten zijn van Metta-meditatie die van mediterenden niet vereisen om anderen te visualiseren, zal elke vorm van Tonglen meditatie de beoefenaren opdragen om hun visualiserende vermogens volledig te gebruiken. Om deze en andere redenen wordt Tonglen-meditatie wel beschouwd als een geavanceerde Metta-meditatietechniek. Een van de meest effectieve manieren om Tonglen te beoefenen is jezelf te visualiseren vanuit het egocentrische referentiepunt van het ego naast een groep mensen die lijdt. Misschien wil je een groep arme kinderen visualiseren die de basisbehoeften van voedsel en water missen, basisbehoeften die wij vaak als vanzelfsprekend beschouwen. Als je eenmaal dit beeld in je hoofd hebt, kun je je zelfzuchtige zelf, en de groep kinderen -vanuit het perspectief van een externe waarnemer- gaan observeren. Wanneer je deze twee beelden in je opneemt kun je analytisch gaan contempleren over de omstandigheden van de mensen waar je aan denkt, en kun je gaan ervaren hoe levensbevestigend het is om voor anderen te willen zorgen.

Daarnaast zijn er specifieke Tonglen oefeningen die mediterenden door een visualisatieproces leiden dat vergelijkbaar is met het proces dat wordt aangeduid als de Metta-meditatietechniek. En zijn nog andere toepassingen die de ademhaling, samen met visualisatie gebruiken om de pijn en het lijden van anderen in te ademen en liefdevolle vriendelijkheid en mededogen naar hen ‘uitademt’.

10) Chakra Meditatie

Oude hindoeïstische en Ayurvedische teksten vertellen ons dat de ‘chakra’s’, die de vorm hebben van een ‘wiel of schijf’, de subtiele energiecentra in ons lichaam zijn waar prana, of ‘levenskrachtenergie’, doorheen stroomt. Als een van deze centra wordt geblokkeerd, kunnen mensen niet op het hoogste niveau presteren en worden ze vatbaar voor kwalen en ziekte. Chakra-meditatie wordt daarom gebruikt om de chakra’s te reinigen en te deblokkeren, op een manier waardoor energie weer vrij door deze kanalen kan stromen. Er wordt gezegd dat er veel chakra’s in het hele lichaam zijn, maar de zeven die op de wervelkolom uitkomen worden als de belangrijkste beschouwd. Bij het beoefenen van chakra-meditatie is het belangrijk dat mediterenden een goed begrip hebben van de kleuren die bij elk centrum horen, omdat ze nauw gerelateerd zijn aan iemands huidige fysieke, emotionele en spirituele toestand.

De zeven primaire chakra centra zijn:

Kruin Chakra (paars) vertegenwoordigt ons vermogen om te handelen vanuit een volledig verbonden spirituele plek.

Derde Oog Chakra (donkerblauw) vertegenwoordigt ons vermogen om de onderling verbonden aard van de wereld te zien, en helpt ons een goed levensdoel te behouden.

Keel Chakra (blauw) vertegenwoordigt ons vermogen om volledig en authentiek te communiceren.

Hartchakra (groen) vertegenwoordigt ons vermogen om lief te hebben en contact te maken met anderen.

Zonnevlecht Chakra (geel) vertegenwoordigt ons vermogen tot zelfbeheersing en helpt ons betekenis te geven aan het leven.

Heiligbeen Chakra (oranje) vertegenwoordigt ons vermogen om anderen, nieuwe ervaringen en de wereld als geheel te accepteren.

Wortel Chakra (rood) vertegenwoordigt onze gevoelens van geaard en veilig zijn.

Meditatie instructie

Zoals veel van de meditatietechnieken die tot nu toe zijn besproken, zijn er verschillende manieren waarop je chakra-meditatie kunt beoefenen. Terwijl gevorderde chakra-mediterenden van een chakra meteen kunnen waarnemen of die geblokkeerd is, zullen degenen die nieuw zijn in de beoefening met alle chakra’s langs moeten gaan. Om een basisvorm van chakra-meditatie te beoefenen, kan je enkele minutenlang een positieve stroom door elk chakra visualiseren, te beginnen bij de wortelchakra, en naar de kruinchakra toe werkend. Bij het visualiseren van energie die door de individuele chakra’s stroomt, worden mediterenden geïnstrueerd om zich de levendige kleuren voor te stellen die bij elk chakra horen. Van deze eenvoudige vorm van chakra-meditatie wordt gezegd dat ze deze verschillende energiecentra reinigt en opent.

Een techniek kiezen die bij je past

Er zijn veel factoren waar je rekening mee moet houden bij het kiezen van een meditatietechniek.

Voor degenen die nog geen meditatie ervaring hebben zijn er verschillende factoren waarmee je rekening moet houden bij het kiezen van een techniek die bij je past. Afhankelijk van je levensomstandigheden, je religieuze overtuigingen en de hoeveelheid vrije tijd die je hebt, zullen er bepaalde toepassingen zijn die je het beste dienen. Naast de technieken die hier zijn besproken zijn er andere technieken die mediterenden vergelijkbare mogelijkheden bieden om contact te maken met hun diepste zelf, en om de mate van tevredenheid over het leven te vergroten.

Terwijl meer gecompliceerde meditatievormen zoals Kundalini en Kriya Yoga de lessen en supervisie van een leraar vereisen, kunnen de tien technieken die we hier hebben onderzocht gewoon in je eentje bij je thuis worden toegepast. Ongeacht welke techniek je kiest, kan regelmatige oefening ons leven, en de levens van anderen om ons heen, drastisch verbeteren. We sluiten deze verkenning van tien beroemde meditatietechnieken af met een citaat van de Tibetaanse meditatiemeester Sogyal Rinpoche . Hij vertelt ons:

“De gave om te leren mediteren is het grootste geschenk

dat je jezelf in dit leven kunt geven”.

bron (Patrick Zeis)

Vertaling: Hansjelle Dijkstra

Vertrouwen

Mijn leraar Genpo Roshi zei altijd: ‘Meditatie overbrugt de kloof tussen realisatie en manifestatie.’ Realisatie, zo schrijft Nyingma meester Longchenpa in het hoofdstuk ‘Meditatie’ van zijn ‘Juwelenschip’, is de bewustwording van ‘de diepe ervaring van uit zichzelf voortkomend helder licht. Dit is ten diepste de werking van het majestueuze scheppende dat vormgeeft aan alles.’ Manifestatie is het onvoorwaardelijk leven van dit inzicht. Meditatie is het langzaam maar zeker en geheel buiten mezelf om groeien van het vertrouwen in deze diepe ervaring, ofwel ‘het ontspannen in de werkelijkheid van dit gelukzalige, zichzelf voortbrengend ongerept gewaarzijn.’ Een werkelijkheid waarin niets, maar dan ook niets is uitgesloten van mijn aanwezigheid in dit moment.

Meditatie in de zen traditie, shikan taza of ‘alleen maar zitten’ en meditatie in de traditie van Longchenpa, dzogchen of de ‘meditatie van de grote volmaaktheid’ zijn nagenoeg identiek. Meditatie is in beide tradities zitten in aanwezigheid zonder uit te zenden, daaraan iets toe te voegen, of daar iets aan af te doen. Ze is een onverdeeld samenvallen met jezelf, pure intimiteit.

Longchenpa schrijft in het hoofdstuk ‘Meditatie’: ‘Je dient dus de geest, die nu hier aanwezig is, te laten zijn in dit totale gelijk-zijn van oorspronkelijke zuiverheid, die is als de hemel en die vrij is van elke inspanning van lichaam, spraak of geest. Ontspan de geest in die onbevangen staat van aanwezigheid die bestaat wanneer je niet verwikkeld bent in hetgeen verschijnt, welk object dan ook. Dan rijst zonder enig hoofdbreken een blijvende helderheid op, vrij van verschijnselen en concepten.’

Maar hoe ga je dan om met gedachten? Longchenpa adviseert: ‘Vestig je zo lang mogelijk in deze ongeconstrueerde, smetteloze, intrinsieke helderheid. Elke gedachte die in deze dimensie oprijst dient onbevangen gezien te worden. Rust daar. Door precies daar te zijn wordt deze gedachte bevrijd, zonder dat zij geëlimineerd behoeft te worden. Door in deze staat van contemplatie te blijven lossen de gedachten vanzelf op, als een tekening op het water.’

Je doet dus helemaal niets in meditatie en glijdt zo af tot het wonderlijke en wakkere functioneren van degene die nu deze woorden leest, ‘het universeel scheppende’. Uiteindelijk wordt, door telkens weer ongegeneerd mezelf te zijn, het vertrouwen zo groot, dat de meditatie niet meer afhankelijk is van een lichaamshouding of activiteit, zoals zitten. Dan is alles wat je doet meditatie. ‘Iedere gedachte die opkomt is meditatie.’ De bomen mediteren. De auto’s mediteren. Het water in de gracht mediteert. Alle forensen die zich verdrukken voor de sprinter in de ochtendspits mediteren. ‘Een volmaakt, twee volmaakt, alles volmaakt.’ Alles is de meditatie van ‘de grote volmaaktheid’. Rust daar.

Fasen van meditatie

De belangrijkste fasen van de meditatieve praktijk, variërend van psychische absorptie, naar subtiele verlichting, naar causale transcendentie tot de ultieme non-duale omhelzing van Vorm en Leegte.

Meditatie zelf

V: Wij willen graag dat je de ervaringen van verschillende stadia van meditatie beschrijft. Maar vertel ons eerst over meditatie zelf – de verschillende soorten en hoe ze werken.

A: Het is onder de deskundigen gebruikelijk meditatie te verdelen in twee grote categorieën, de zogenaamde ‘concentratie’ en ‘gewaarzijn’ (of ‘inzicht’) meditatie. Of: ‘geopend’ en ‘gesloten’.

Laten we zeggen dat je kijkt naar een muur waar honderden puntjes op geschilderd zijn. In concentratie meditatie kijk je slechts naar één punt, en je kijkt er zo gefocust naar dat je de andere punten niet eens ziet. Dit ontwikkelt je concentratievermogen.

In gewaarzijn training, of inzicht-meditatie probeer je zo gewaar te zijn van alle punten als je kunt zijn. Dit verhoogt je gevoeligheid, gewaarzijn, en wijsheid in die zin.

In concentratie-meditatie, richt je je aandacht op een object – een rots, een kaarsvlam, je ademhaling, een mantra, het hart, een gebed, en ga zo maar door. Door intens te concentreren op een enkel object, word jij als subject langzamerhand ‘geïdentificeerd’ met dat object. Je begint het subject/object dualisme, dat de basis is van al het lijden en illusie, te ondermijnen.

Geleidelijk aan worden steeds hogere rijken van bestaan, die leiden naar de uiteindelijke of non-duale dimensie, allemaal vanzelfsprekend voor je gemaakt. Je overstijgt je gewone zelf of ego, en vindt de hogere en subtielere dimensies van bestaan – de spirituele en transcendentale.

Echter, je zou kunnen zeggen dat dit het bereiken is van de hogere dimensies door ‘brute kracht.’ En hoewel van concentratie-meditatie wordt gezegd dat het zeer belangrijk is, kan het op zich niet onze neigingen uitroeien die in de eerste plaats dualisme zelf creëren. In feite negeert het ze gewoon, probeert ze te omzeilen. Het richt zich op een punt en negeert alle andere.

Concentratie-meditatie kan ons zeker enkele van de hogere sferen tonen, maar het kan ons niet permanent installeren op die hogere gebieden. Daarvoor moet je naar alle puntjes kijken. Je moet alle ervaring onderzoeken, met onthechting, niet-oordelend, vanuit gelijkmoedigheid en kristalhelder gewaarzijn.

V: Dat is dus inzicht- of gewaarzijn-meditatie.

A: Ja, dat klopt. De boeddhisten noemen concentratie-meditatie shamatha en gewaarzijn-meditatie vipassana of dhyana en prajna. De eerste leidt tot samadhi, of een-puntige concentratie, de tweede tot satori, of transcendentaal gewaarzijn en wijsheid. Het punt van ieder van deze meditatiepraktijken – en er zijn andere, zoals visualisatie, koan, contemplatieve meditatie, enzovoorts – het punt is dat ze eigenlijk allemaal twee belangrijke dingen doen.

In de eerste plaats helpen ze om de discursieve, rationeel-existentiële geest tot rust te brengen, de geest die de hele tijd moet denken, de geest die de hele tijd moet kletsen tegen zichzelf en alles moet verbaliseren. Het helpt ons de ‘monkey mind’ tot rust te brengen. En zodra de monkey mind wat tot rust is gekomen, laat het de subtielere en hogere dimensies van bewustzijn te voorschijn komen – zoals het psychische, het subtiele, het causale, en de ultieme of non-duale. Dat is de essentie van echte meditatie. Het is gewoon een manier om te blijven evolueren, om onze groei en ontwikkeling voort te zetten.

HET PSYCHISCHE NIVEAU

V: Kun je een beschrijving geven van de niveaus van meditatie, en hoe ze worden ervaren? Wat gebeurt er eigenlijk in elke fase?

A: Als je meditatie beoefent is een van de eerste dingen die je beseft dat je geest – en je leven, wat dat betreft – wordt gedomineerd door grotendeels onbewust verbaal gebabbel. Je bent altijd tegen jezelf aan het praten. En dus zijn veel mensen, als ze beginnen te mediteren, verbaasd over hoeveel rommel er door hun gewaarzijn heen stroomt. Ze zien dat gedachten, beelden, fantasieën, opvattingen, ideeën, concepten hun gewaarzijn vrijwel domineren. Ze realiseren zich dat deze denkbeelden een veel grotere invloed op hun leven hebben dan ze ooit gedacht hadden.

In ieder geval zijn de eerste meditatie-ervaringen alsof je in de bioscoop zit. Je zit en kijkt naar al die fantasieën en concepten die langskomen voor je gewaarzijn. Maar het hele punt is dat je je uiteindelijk van hen gewaar wordt. Je kijkt onpartijdig naar ze en zonder oordeel. Je ziet ze alleen voorbijgaan, net zoals je kijkt naar de wolken die in de lucht drijven. Ze komen, ze gaan. Geen lof, geen veroordeling, geen oordeel – alleen beschouwen. Als je je gedachten beoordeelt, als je in ze verstrikt raakt, dan kun je ze niet overstijgen. Je kunt dan geen hogere of subtielere dimensies van je eigen wezen vinden. Dus je zit in meditatie, en je bent gewoon ‘getuige’ van wat er gaande is in je geest. Je laat de monkey mind doen wat het wil, en jij blijft eenvoudig kijken.

En wat er gebeurt, omdat je onpartijdig getuige bent van deze gedachten, fantasieën, begrippen en beelden, is dat je begint vrij te worden van hun onbewuste invloed. Je kijkt naar ze, dus je gebruikt ze niet om naar de wereld te kijken. Daarom word je, tot op zekere hoogte, vrij van ze. En word je vrij van de gescheiden-zelf notie die van hen afhankelijk was. Met andere woorden, je begint vrij van je ego te worden. Dit is de eerste spirituele dimensie, waar het conventionele ego ‘sterft’ en hogere structuren van het bewustzijn worden ‘opgewekt’. Je gevoel van identiteit begint zich natuurlijk uit te breiden en de kosmos te omarmen, of de hele natuur. Je stijgt uit boven je geïsoleerde geest en lichaam, wat eventueel het vinden van een grotere identiteit kan omvatten, zoals de natuur of de kosmos –‘kosmisch bewustzijn’, zoals R.M. Bucke het noemde. Het is een zeer concrete en onmiskenbare ervaring.

En, dat hoef ik je niet te vertellen, dit is een buitengewone opluchting! Dit is het begin van transcendentie, van het vinden van je weg terug naar huis. Je realiseert je dat je één bent met de structuur van het heelal, eeuwig. Je angst voor de dood begint af te nemen, en je begint het open en transparante karakter van je eigen wezen op een concrete en tastbare manier te voelen.

Gevoelens van dankbaarheid en toewijding ontstaan in je – toewijding aan de Geest, in de vorm van Christus of Boeddha, of Krishna; of toewijding aan je actuele spirituele meester; zelfs toewijding in het algemeen, en zeker toewijding aan alle andere levende wezens. De bodhisattva gelofte, in welke vorm dan ook, komt voort uit het diepst van je wezen, op een zeer krachtige manier. Je beseft dat je gewoon alles moet doen wat je kunt om alle levende wezens te helpen, en om de reden, zoals Schopenhauer zei, dat je je realiseert dat we allemaal hetzelfde non-duale Zelf of Geest of Absolute delen. Dit alles begint voor de hand te liggend – net zo vanzelfsprekend als regen op het dak. Het is echt en het is concreet.

HET SUBTIELE NIVEAU

V: Dus wat over de volgende algemene fase, het subtiele niveau?

A: Als je identiteit begint de geïsoleerde en individuele lichaam-geest te overstijgen, dan krijg je de intuïtie dat er een Zijnsgrond of echte Goddelijkheid is, voorbij het ego, en voorbij een beroep op mythische god-figuren of rationalistisch sciëntisme of existentiële moed. Deze Godheidvorm kan daadwerkelijk gevoeld worden. Hoe meer je je ontwikkelt voorbij de geïsoleerde en existentiële lichaam-geest, hoe meer je ontwikkelt in de richting van de Geest, die op het subtiele niveau vaak wordt ervaren als Godheid Vorm of archetypische Zelf. Daarmee bedoel ik, bijvoorbeeld, een zeer concrete helderheid en schittering van gewaarzijn.

Het punt is dat je iets vóórbij de natuur ziet, voorbij het existentiële, voorbij het psychische, zelfs voorbij kosmische identiteit. Je begint de verborgen of esoterische dimensie te zien, de dimensie buiten de gewone kosmos, de dimensie die de natuur overstijgt. Je ziet het Licht, en soms straalt dit Licht letterlijk als het licht van duizend zonnen. Het overweldigt je, bekrachtigt je, geeft je energie, herschept je, doordrenkt je.

Dit is wat wetenschappers de ‘numineuze’ aard van de subtiele geest hebben genoemd. Numineus en licht. Dit is, geloof ik, waarom heiligen universeel worden afgebeeld met halo van licht rond hun hoofd. Dat is eigenlijk wat ze zien. Goddelijk Licht.

Mijn favoriete lectuur van Dante:

Mijn blik fixerend op het eeuwige licht zag ik in haar diepte,

Gebonden met liefde samen in één volume,

De verspreide bladeren van het hele universum.

Binnen het lichtgevende diepgaande bestaan van dat Verheven Licht

Zag ik drie cirkels van drie kleuren, toch van één dimensie

En bij de tweede leek de eerste gereflecteerd,

Als regenboog is door regenboog, en de derde Leek vuur

dat gelijkelijk uit beide wordt uitgeademd.

Dat is niet louter poëzie. Dit is een bijna wiskundige beschrijving van een soort ervaring van het subtiele niveau. Hoe dan ook, je kunt dit niveau ook ervaren als een ontdekking van je eigen hogere zelf, je ziel, de Heilige Geest. ‘Hij die zichzelf kent, kent God,’ zei de heilige Clement.

V: En de werkelijke ervaring zelf?

A: De werkelijke ervaring varieert. Hier is een voorbeeld: Stel dat je wandelt in de binnenstad, kijkend in de etalages. Je kijkt naar een deel van de koopwaar, en ineens zie je een vage afbeelding dansen voor je ogen, het beeld van een persoon. Opeens realiseer je je dat het je eigen reflectie in de etalage is. Plotseling herken je jezelf. Je herkent je Zelf, je hogere Zelf. Ineens herken je wie je bent. En wie je bent is – een lichtgevende vonk van het goddelijke. Maar het heeft die schok van herkenning -‘O, dat! ”

Het is een zeer concrete realisatie, en brengt meestal veel gelach of veel tranen. De subtiele Godheidvorm of Licht of Hoger Zelf – dat zijn allemaal slechts archetypen van je eigen Wezen. Je maakt kennis, via meditatieve ontwikkeling, met het begin van een directe ontmoeting met de Geest, met je eigen essentie. Het verschijnt dus als licht, als een wezen van licht, als nada als shabd als helderheid, numinositeit, enzovoort.

En soms verschijnt het als een eenvoudig en helder gewaarzijn van wat is – heel eenvoudig, heel duidelijk. Het punt is dat het zich bewust is van alle punten op de muur. Het is duidelijk gewaar van wat er van moment tot moment gebeurt, daarmee het moment overstijgend. Het overstijgt deze wereld, en begint deel te nemen in het Goddelijke. Het heeft een heilig zicht, hoe het ook wordt uitgedrukt.

Dat is het subtiele – een persoonlijke ontmoeting met het Goddelijke. Je neemt echt deel aan Goddelijkheid, en in het gewaarzijn en de wijsheid van Goddelijkheid. Het is een beoefening. Het kan worden gedaan. Het is gedaan, vele malen!

HET CAUSALE NIVEAU

V: Dat is heel duidelijk. Dus hoe zit het met het volgende niveau, het causale?

A: Je zit daar, gewoon getuige zijnde van alles wat opkomt in de geest of in je actuele ervaring. Je probeert om gelijkelijk getuige te zijn van alle puntjes op de muur van je gewaarzijn. Als je er bedreven in bent geworden zullen uiteindelijk rationele en existentiële stippen afsterven, en psychische punten beginnen in beeld te komen. Dan, na een tijdje, word je beter in het getuige zijn, dus beginnen subtielere objecten of punten te verschijnen.

Deze omvatten licht en hoorbare illuminaties en subtiele Godheidvormen enzovoorts. Als je doorgaat met simpel waarnemen – wat je helpt te desidentificeren van lagere en grovere vormen, en je gewaar wordt van de hogere en subtielere vormen — dan zullen zelfs subtiele objecten of subtiele stippen niet meer opkomen. Je treedt een diepzinnige staat van non-manifestatie binnen, die wordt ervaren als, laten we zeggen, een herfstnacht met een volle maan.

Het heeft allemaal een vreemde en mooie numinositeit, maar het is een ‘stille’ of ‘zwarte’ numinositeit. Je kunt niet echt iets zien behalve een soort van zilverachtige volheid, die alle ruimte vult. Maar omdat je niet echt een bepaald object ziet, is het ook een soort van Radicale Leegte. Zoals Zen zegt: “stop het geluid van die beek.”

Dit staat op diverse manieren bekend als Shunyata, als de Wolk van Ontweten, Goddelijke Onwetendheid, Radicaal Mysterie, nirguna (‘niet-kwalificeerbaar’) Brahman, en ga zo maar door. Briljante vormloosheid, zonder objecten om er iets aan af te doen.

Het wordt duidelijk dat je absoluut een bent met deze Volheid, die alle werelden en alle niveaus en alle tijd en alle geschiedenis overstijgt. Je bent perfect vol, en daarom ben je volkomen leeg. “Het is alle dingen en het is geen dingen,” zei de christelijke mysticus Boethius. Ontzag maakt plaats voor zekerheid. Dat is wie je bent, voorafgaand aan alle manifestatie, voorafgaand aan alle werelden. Met andere woorden, het is zien wie of wat je tijdloos, vormloos bent.

Dat is een voorbeeld van het causale niveau; dat is jnana samadhi, nirvikalpa samadhi, en ga zo maar door. De ziel, of het gevoel van afgescheiden-zelf verdwijnt, en God of afgescheiden

Godheid vorm verdwijnt, omdat beide — de ziel en God —ineenstorten in vormloze Godheid.

Zowel de ziel als God verdwijnen in de Allerhoogste Identiteit.

HET NON-DUALE NIVEAU

V: Dus dan rest nog het non-duale niveau .

A: In het vorige causale niveau, ben je zo opgenomen in de ongemanifesteerde dimensie dat je misschien de manifeste wereld niet eens opmerkt. Je bent de Leegte aan het ontdekken, en dus negeer je Vorm.. Maar op het ultieme of non-duale niveau integreer je beiden. Je ziet dat Leegte lijkt op, of zichzelf manifesteert als, Vorm, en dat de essentie van Vorm Leegte is. Meer concreet, jij bent alle dingen die zich voordoen. Alle manifestatie komt op, van moment tot moment, als een spel van Leegte. Als het causale was als een stralende maanverlichte nacht, dan is dit als een stralende herfstdag.

Wat verschijnt als harde of solide objecten ‘daar buiten’ zijn feitelijk transparante en doorschijnende manifestaties van je eigen Wezen of Is-heid. Ze zijn geen belemmeringen voor God, alleen uitingen van God. Zij zijn dus leeg in de zin dat ze geen obstructie of belemmering. zijn. Ze zijn een vrije uiting van het Goddelijke. Zoals de Mahamudra traditie het beknopt stelt: ‘Alles is geest. Geest is leeg. Leegte is vrijelijk-manifesteren. Vrijelijk-manifesteren is zelfbevrijdend.’

De vrijheid die je op het causale niveau vond — de vrijheid van Volheid en Leegte — die vrijheid is gevonden om uit te breiden naar alle dingen, zelfs naar deze “gevallen” wereld van zonde en samsara. Daarom worden alle dingen zelf-bevrijd. En deze buitengewone vrijheid, of afwezigheid van beperking, of totale verlossing — deze heldere stralende herfstdag — dit is wat je daadwerkelijk ervaart op dit punt. Maar ‘ervaring’ is hier helemaal het verkeerde woord. Dit is de realisatie van de niet-ervaarbare natuur van Geest. Ervaringen komen en gaan. Ze hebben allemaal een begin in de tijd, en een eind in de tijd. Zelfs subtiele ervaringen komen en gaan. Ze zijn allemaal prachtig, heerlijk, buitengewoon. En ze komen en ze gaan.

Maar deze non-duale ‘staat’ is niet zelf gewoon een andere ervaring. Het is eenvoudig de opening of open plek waarin alle ervaringen opkomen en gaan. Het is de heldere herfsthemel waardoor de wolken komen en gaan — het is zelf niet een andere wolk, een andere ervaring, een ander object, een andere manifestatie. Deze realisatie is die van de volslagen vruchteloosheid van ervaring, de volslagen futiliteit van het proberen om verlossing of de bevrijding te ervaren. Alle ervaringen verliezen volledig hun smaak — deze passerende wolken.

Jij bent niet degene die bevrijding ervaart; jij bent de open plek, de opening, de leegte, waarin elke ervaring komt en gaat, zoals reflecties in de spiegel. En jij bent de spiegel, de spiegel geest, maar geen enkele ervaren reflectie. Toch ben je niet apart van de reflecties, achterover leunend en toekijkend. Jij bent alles wat van moment tot moment opkomt. Je kunt de hele kosmos in een slok doorslikken, het is zo klein, en je kunt de hele hemel proeven zonder een vin te verroeren.

Dit is de reden waarom, in Zen, wordt gezegd dat je de Grote Samadhi niet kunt binnengaan, het is feitelijk de opening of open plek die altijd aanwezig is en waarin alle ervaring — en alle manifestatie — van moment tot moment opkomt. Het lijkt alsof je deze staat “binnen gaat”, behalve dat eenmaal daar je je realiseert dat er nooit een tijd was dat deze toestand niet volledig aanwezig en volledig herkend was — ‘de poortloze poort.’ En dus begrijp je diepgaand dat jij nooit deze staat bent binnengegaan; noch zijn de Boeddha’s, verleden of toekomst, ooit deze toestand binnengaan.

In Dzogchen is dit de herkenning van de ware natuur van de geest. Alle dingen, in alle werelden, zijn zelf-bevrijd op het moment dat ze zich voordoen.

Alle dingen zijn als zonlicht op het water van een vijver. Alles glinstert. Het is allemaal leeg.

Het is allemaal licht. Het is allemaal vol, en het is allemaal voldaan. En de wereld gaat zijn gewone gang, en niemand merkt er iets van.

Essay uit The Collected Works of Ken Wilber: Volume IV

Vragen en opmerkingen:

Ramo de Boer

info@mindconsult.nu

www.mindconsult.nu

030-6704409